Το Μετρό προ των τειχών

Αγγελιοφόρος, 28.02.2007


Ενας σύγχρονος «επιδρομέας» ετοιμάζει... επίθεση εναντίον των τειχών της Θεσσαλονίκης, στα χνάρια Κελτών, Γότθων, Σαρακηνών, Τούρκων και άλλων φύλων που επιχείρησαν εδώ και 2.300 χρόνια να τα εκπορθήσουν: το μετρό. Τα τείχη, που στην περιοχή της πλατείας Δημοκρατίας φτάνουν σε βάθος τα 6,5 μέτρα, όπως έδειξε πρόσφατη έρευνα, υποχρεώνουν τους υπεύθυνους του μεγάλου τεχνικού έργου και την αρχαιολογική υπηρεσία να βρουν έξυπνες λύσεις, ώστε και ο σταθμός «Πλ. Δημοκρατίας» να κατασκευαστεί και οι αρχαιότητες να παραμείνουν αλώβητες.

«Ακτινογραφεί»

Χρησιμοποιώντας μία υπερσύγχρονη μέθοδο, την ηλεκτρική τομογραφία, ομάδα επιστημόνων του ΑΠΘ, με επικεφαλής τον καθηγητή Εφαρμοσμένης Γεωφυσικής του ΑΠΘ, Γρηγόρη Τσόκα, «ακτινογραφεί» τους τρεις τελευταίους μήνες την περιοχή, επιχειρώντας να εντοπίσει τις θαμμένες αρχαιότητες. «Στόχοι μας ήταν ο καθορισμός του βάθους θεμελίωσης του μεσαιωνικού τείχους και του προτειχίσματος στη δυτική πλευρά εκατέρωθεν της πλατείας Δημοκρατίας, καθώς και η έρευνα του υπεδάφους κάτω από το οδόστρωμα της λεωφόρου Εγνατία, με σκοπό τον εντοπισμό και ει δυνατόν τη χαρτογράφηση θαμμένων αρχιτεκτονικών λειψάνων», εξηγεί στον «Α» ο κ. Τσόκας, που θα παρουσιάσει τα αποτελέσματα της έρευνας την Παρασκευή στην Κ επιστημονική συνάντηση για το αρχαιολογικό έργο στη Μακεδονία και τη Θράκη (1- 3 Μαρτίου, Αρχαιολογικό Μουσείο Θεσσαλονίκης).

Η έρευνα της ομάδας των επιστημόνων του ΑΠΘ συμμετέχουν επίσης ο αν. καθηγητής Κ. Παπαζάχος, ο επ. καθηγητής Π. Τσούρλος, ο λέκτορας Γ. Βαργεμέζης και δρ γεωφυσικός Α. Σταμπολίδης άρχισε το Δεκέμβριο του 2006 και επικεντρώθηκε στην πλατεία Δημοκρατίας και στις οδούς Κ. Μοσκώφ και Μαβίλη από τις δύο πλευρές της. «Εφαρμόσαμε την τεχνική της ηλεκτρικής τομογραφίας, που μάλιστα θα αποτελέσει αντικείμενο δημοσίευσής μας σε παγκόσμιο επίπεδο, καθώς υιοθετήσαμε καινοτομικά στοιχεία κάνοντας την τομογραφία μέσα σε γεώτρηση κι αυτό επειδή έπρεπε να πάμε σε μεγάλο βάθος, 6,5 μέτρα σε κάποια περίπτωση, 4,5 μ. σε άλλη. Συνήθως, οι έρευνες αυτές φτάνουν ένα - δύο μέτρα κάτω από την επιφάνεια, εδώ λοιπόν υπήρχε ένα πολύ ειδικό ζήτημα, καθώς το βάθος της θεμελίωσης από μόνο του συνιστά μεγάλο πρόβλημα».

Περιοχή «υψηλού αρχαιολογικού κινδύνου», όπως έχει χαρακτηριστεί, λόγω της μεγάλης πυκνότητας αρχαιοτήτων στο υπέδαφός της, η πλατεία Δημοκρατίας ως δομημένο περιβάλλον με πολυκατοικίες, σπίτια, δρόμους, πλακόστρωτα απαιτεί ειδική προσέγγιση προκειμένου να προχωρήσουν ομαλά οι εργασίες κατασκευής του σταθμού του μετρό. Για το λόγο αυτόν και για να αποφευχθεί μία μακρόχρονη ανασκαφή, ο σταθμός «Πλ. Δημοκρατίας» του μετρό μετατοπίστηκε σε θέση έξω από τα αρχαία τείχη (αρχικά προβλεπόταν να γίνει πάνω από τη θέση της Χρυσής Πύλης). Oικοδομημένο σε δύο φάσεις κυρίως, τη ρωμαϊκή και τη βυζαντινή (θεοδοσιανή), το δυτικό τείχος της Θεσσαλονίκης διασώζεται σε κάποια σημεία πάνω από το έδαφος, ενώ αλλού «κόβεται» από τους σύγχρονους δρόμους. «Εμείς χρειάστηκε να δουλέψουμε πάνω από ακάλυπτο χώρο, αλλά και πάνω από τα πλακάκια. Βάλαμε τα ηλεκτρόδια με ειδικό τρόπο μέσα σε γεωτρήσεις, καθώς δεν έπρεπε να πληγώσουμε καθόλου τα μνημεία. Σε κάποιο σημείο βρεθήκαμε πάνω από το ρωμαϊκό τείχος, έπρεπε λοιπόν να εισάγουμε το ρεύμα χωρίς να το αγγίξουμε», εξηγεί ο κ. Τσόκας.

Πάνω από την Εγνατία

Στην έρευνα πάνω από το οδόστρωμα της λεωφόρου Εγνατία, η ομάδα των επιστημόνων του ΑΠΘ εφάρμοσε μία άλλη μέθοδο χρησιμοποιώντας ραντάρ υπεδάφους. «Στόχος μας ήταν να εντοπιστούν και να χαρτογραφηθούν οι αρχαιότητες κάτω από το οδόστρωμα και για το λόγο αυτόν κλείσαμε το δρόμο ένα πρωί και ζητούμε συγνώμη από το κοινό. Εκεί σε βάθος 1,30 μ. αρχίζουν να φαίνονται ο πολεοδομικός ιστός και τα δίκτυα υποδομής της αρχαίας πόλης», λέει ο κ. Τσόκας.

Oπως σημειώνει ο καθηγητής του ΑΠΘ, που έχει πείρα και από τις εργασίες διάνοιξης του μετρό στην Αθήνα, «τα προβλήματα εντοπίζονται πάντα στους σταθμούς του μετρό και όχι στις σήραγγες που διανοίγονται σε πολύ μεγαλύτερο βάθος και άρα δεν «χτυπούν» σε αρχαιότητες. Επειδή το τείχος σίγουρα τέμνει την είσοδο του μετρό, πρέπει να ξέρουμε το βάθος της θεμελίωσης. Και στην Αθήνα είχαμε συναντήσει το ίδιο πρόβλημα».