egnatiapost.gr,19/11/2013
Περισσότερα από 104.000 είναι τα κινητά αρχαιολογικά ευρήματα (νομίσματα, αγγεία, λυχνάρια, κοσμήματα από χρυσό, χαλκό, άργυρο, κεραμικά, γυάλινα κ.ά.) που έφεραν στο φως οι σκαπάνες των αρχαιολόγων της 9ης Εφορείας Βυζαντινών Αρχαιοτήτων κατά τη διάρκεια των 7 ετών που διαρκούν οι εργασίες του μετρό της Θεσσαλονίκης.
Το γεγονός αυτό αποκάλυψε το βράδυ της Δευτέρας η διευθύντρια της 9ης ΕΒΑ Δέσποινα Μακροπούλου σε διάλεξή της με θέμα: «Διαδρομή 16 αιώνων με το μετρό από το Βαρδάρη ως το Συντριβάνι ή από τη Χρυσή Πύλη ως την Κασσανδρεωτική. Οι σταθμοί διηγούνται», που έδωσε στο Αρχαιολογικό Μουσείο της Θεσσαλονίκης.
Στη διάλεξή της, οι σταθμοί «μίλησαν», μεταξύ άλλων, για τα στοιχεία που αποκαλύφτηκαν αναφορικά με κάποιες από τις πύλες των τειχών της πόλης, για τους μεγάλους ρωμαϊκούς δρόμους της Θεσσαλονίκης, για τα οικοδομικά χαρακτηριστικά στις περιοχές γύρω από τα αρχαία σταυροδρόμια που ήρθαν στο φως, όπως επίσης και για τις νεκροπόλεις από τα ύστερα ρωμαϊκά χρόνια ως την τουρκοκρατία.
Ο σταθμός Αγίας Σοφίας
Ιδιαίτερη αναφορά έκανε η κ. Μακροπούλου για τα ευρήματα στο «σταθμό Αγίας Σοφίας» του μετρό, όπου ανακαλύφτηκε μεγάλο τμήμα (περίπου 73 μέτρων) της ρωμαϊκής λεωφόρου Decumanus Maximus. Όπως τόνισε, η συγκεκριμένη λεωφόρος ήταν στρωμένη με μαρμάρινες πλάκες και οριοθετημένη από μαρμάρινα κράσπεδα. Λίγο πριν από τη συμβολή της με την κάθετη οδό στο ύψος της σημερινής Αγίας Σοφίας, διευρυνόταν με αποτέλεσμα να διαμορφώνεται πλακόστρωτη πλατεία με κρήνη για να ξεδιψούν οι περαστικοί και οι περίοικοι.
Τη μνημειακή μορφή του δρόμου συμπλήρωνε κιονοστοιχία, από την οποία ορατός είναι σήμερα ο ισχυρός στυλοβάτης με 7 βάσεις κιόνων του 4ου και 6ου μ.Χ. αιώνα. Από τα κτίρια της νότιας οικοδομικής γραμμής των παλαιοχριστιανικών χρόνων εντοπίστηκαν μόνον οι όψεις τους και κάποια θυραία ανοίγματα καθώς και ίχνη από την εβραϊκή συνοικία που κάηκε στην πυρκαγιά του 1917. Η αρχαιολόγος επισήμανε πάντως ότι ευρήματα υπάρχουν μόνο στο νότιο τμήμα της λεωφόρου, καθώς το βόρειο δεν ανασκάφηκε και καλύπτεται από τη σημερινή πλατεία Μακεδονομάχων.
Ο σταθμός Βενιζέλου
Αναλυτικότερη ήταν η περιγραφή των εντυπωσιακών ευρημάτων στον «σταθμό Βενιζέλου». «Ο σταθμός σχεδιάστηκε πάνω στο αιώνιο σταυροδρόμι της πόλης» επισήμανε στη διάλεξή της η κ. Μακροπούλου. Η ανασκαφή, σε έκταση 1.600 τετραγωνικών μέτρων, και έδωσε στους επιστήμονες πολλά στοιχεία για τη λεωφόρο Decumanus Maximus.
Decumanus ονόμαζαν τις ρωμαϊκές οδούς που ήταν προσανατολισμένες από τα ανατολικά προς τα δυτικά και συνήθως κοσμούνταν στην αρχή και το τέλος τους από πλατείες, ενώ cardo αποκαλούσαν τις καθέτους οδούς με κατεύθυνση από το βορρά προς το νότο. Στην περίπτωση των αποκαλύψεων του σταθμού Βενιζέλου, decumanus ήταν η σημερινή οδός Εγνατία (μετατοπισμένη σήμερα προς τα βόρεια) και cardo η οδός Βενιζέλου. Οι δυο οδοί (εντοπίστηκαν στην ακριβή διασταύρωσή τους) αποκαλύφθηκαν σε πλάτος 7,80 και 4,50 μέτρων αντίστοιχα, μαρμαροστρωμένες με ίχνη σε πολλά σημεία των αμαξοτροχών.
Γύρω από τους δρόμους εκτείνονταν πυκνοδομημένα οικοδομικά τετράγωνα, που συνιστούσαν γειτονιές της βυζαντινής αγοράς της πόλης. Καταστήματα και εργαστήρια προσανατολίζονταν με ανοιχτούς προς το δρόμο χώρους για την έκθεση των προς πώληση προϊόντων. Πληθώρα μικροαντικειμένων και κοσμημάτων, όπως επιστήθιοι σταυροί, γυάλινα και χάλκινα βραχιόλια, χάλκινα κυρίως και σπανιότερα ασημένια δακτυλίδια, μαρτυρούν τον διαχρονικά εμπορικό χαρακτήρα της περιοχής, με έμφαση κυρίως στον τομέα της αργυροχρυσοχοΐας. Όπως υπογράμμισε η κ. Μακροπούλου, δεν είναι τυχαίο ότι ακόμη και σήμερα υπάρχει πληθώρα καταστημάτων χρυσοχοΐας στην Εγνατία.
Η ίδια επισήμανε ότι από τους σεισμούς του 6ου και του 9ου αιώνα ουσιαστικά κατήργησαν τη Decumanus Maximusκαι τη μετέτρεψαν σε στενό σοκάκι μετά τον 10ο αιώνα.
«Όχι» στην απόσπαση
Στη διάλεξη έγινε λόγος και για τη «λανθασμένη», όπως χαρακτηρίστηκε, αρχική απόφαση του ΚΑΣ για την απόσπαση, φύλαξη και στο μέλλον έκθεση σε άλλο χώρο των ευρημάτων, για τις 12.500 υπογραφές Ελλήνων και ξένων επιστημόνων και πολιτών υπέρ της «ιστορικής αναγκαιότητας συνύπαρξης (και όχι απόσπασης) των αρχαίων με το σύγχρονο μετρό». «Πράγματι, οι εργασίες για τη διάνοιξη του μετρό έγιναν η αφορμή για να μάθουμε πολλά για την πόλη μας. Αλλά και για να μεριμνήσουμε για τη διάσωσή τους. Θέλουμε να κτίσουμε το μέλλον μας πάνω στη γνώση του ιστορικού παρελθόντος αλλά όχι πάνω στο πτώμα του», κατέληξε η κ. Μακροπούλου.
Το γεγονός αυτό αποκάλυψε το βράδυ της Δευτέρας η διευθύντρια της 9ης ΕΒΑ Δέσποινα Μακροπούλου σε διάλεξή της με θέμα: «Διαδρομή 16 αιώνων με το μετρό από το Βαρδάρη ως το Συντριβάνι ή από τη Χρυσή Πύλη ως την Κασσανδρεωτική. Οι σταθμοί διηγούνται», που έδωσε στο Αρχαιολογικό Μουσείο της Θεσσαλονίκης.
Στη διάλεξή της, οι σταθμοί «μίλησαν», μεταξύ άλλων, για τα στοιχεία που αποκαλύφτηκαν αναφορικά με κάποιες από τις πύλες των τειχών της πόλης, για τους μεγάλους ρωμαϊκούς δρόμους της Θεσσαλονίκης, για τα οικοδομικά χαρακτηριστικά στις περιοχές γύρω από τα αρχαία σταυροδρόμια που ήρθαν στο φως, όπως επίσης και για τις νεκροπόλεις από τα ύστερα ρωμαϊκά χρόνια ως την τουρκοκρατία.
Ο σταθμός Αγίας Σοφίας
Ιδιαίτερη αναφορά έκανε η κ. Μακροπούλου για τα ευρήματα στο «σταθμό Αγίας Σοφίας» του μετρό, όπου ανακαλύφτηκε μεγάλο τμήμα (περίπου 73 μέτρων) της ρωμαϊκής λεωφόρου Decumanus Maximus. Όπως τόνισε, η συγκεκριμένη λεωφόρος ήταν στρωμένη με μαρμάρινες πλάκες και οριοθετημένη από μαρμάρινα κράσπεδα. Λίγο πριν από τη συμβολή της με την κάθετη οδό στο ύψος της σημερινής Αγίας Σοφίας, διευρυνόταν με αποτέλεσμα να διαμορφώνεται πλακόστρωτη πλατεία με κρήνη για να ξεδιψούν οι περαστικοί και οι περίοικοι.
Τη μνημειακή μορφή του δρόμου συμπλήρωνε κιονοστοιχία, από την οποία ορατός είναι σήμερα ο ισχυρός στυλοβάτης με 7 βάσεις κιόνων του 4ου και 6ου μ.Χ. αιώνα. Από τα κτίρια της νότιας οικοδομικής γραμμής των παλαιοχριστιανικών χρόνων εντοπίστηκαν μόνον οι όψεις τους και κάποια θυραία ανοίγματα καθώς και ίχνη από την εβραϊκή συνοικία που κάηκε στην πυρκαγιά του 1917. Η αρχαιολόγος επισήμανε πάντως ότι ευρήματα υπάρχουν μόνο στο νότιο τμήμα της λεωφόρου, καθώς το βόρειο δεν ανασκάφηκε και καλύπτεται από τη σημερινή πλατεία Μακεδονομάχων.
Ο σταθμός Βενιζέλου
Αναλυτικότερη ήταν η περιγραφή των εντυπωσιακών ευρημάτων στον «σταθμό Βενιζέλου». «Ο σταθμός σχεδιάστηκε πάνω στο αιώνιο σταυροδρόμι της πόλης» επισήμανε στη διάλεξή της η κ. Μακροπούλου. Η ανασκαφή, σε έκταση 1.600 τετραγωνικών μέτρων, και έδωσε στους επιστήμονες πολλά στοιχεία για τη λεωφόρο Decumanus Maximus.
Decumanus ονόμαζαν τις ρωμαϊκές οδούς που ήταν προσανατολισμένες από τα ανατολικά προς τα δυτικά και συνήθως κοσμούνταν στην αρχή και το τέλος τους από πλατείες, ενώ cardo αποκαλούσαν τις καθέτους οδούς με κατεύθυνση από το βορρά προς το νότο. Στην περίπτωση των αποκαλύψεων του σταθμού Βενιζέλου, decumanus ήταν η σημερινή οδός Εγνατία (μετατοπισμένη σήμερα προς τα βόρεια) και cardo η οδός Βενιζέλου. Οι δυο οδοί (εντοπίστηκαν στην ακριβή διασταύρωσή τους) αποκαλύφθηκαν σε πλάτος 7,80 και 4,50 μέτρων αντίστοιχα, μαρμαροστρωμένες με ίχνη σε πολλά σημεία των αμαξοτροχών.
Γύρω από τους δρόμους εκτείνονταν πυκνοδομημένα οικοδομικά τετράγωνα, που συνιστούσαν γειτονιές της βυζαντινής αγοράς της πόλης. Καταστήματα και εργαστήρια προσανατολίζονταν με ανοιχτούς προς το δρόμο χώρους για την έκθεση των προς πώληση προϊόντων. Πληθώρα μικροαντικειμένων και κοσμημάτων, όπως επιστήθιοι σταυροί, γυάλινα και χάλκινα βραχιόλια, χάλκινα κυρίως και σπανιότερα ασημένια δακτυλίδια, μαρτυρούν τον διαχρονικά εμπορικό χαρακτήρα της περιοχής, με έμφαση κυρίως στον τομέα της αργυροχρυσοχοΐας. Όπως υπογράμμισε η κ. Μακροπούλου, δεν είναι τυχαίο ότι ακόμη και σήμερα υπάρχει πληθώρα καταστημάτων χρυσοχοΐας στην Εγνατία.
Η ίδια επισήμανε ότι από τους σεισμούς του 6ου και του 9ου αιώνα ουσιαστικά κατήργησαν τη Decumanus Maximusκαι τη μετέτρεψαν σε στενό σοκάκι μετά τον 10ο αιώνα.
«Όχι» στην απόσπαση
Στη διάλεξη έγινε λόγος και για τη «λανθασμένη», όπως χαρακτηρίστηκε, αρχική απόφαση του ΚΑΣ για την απόσπαση, φύλαξη και στο μέλλον έκθεση σε άλλο χώρο των ευρημάτων, για τις 12.500 υπογραφές Ελλήνων και ξένων επιστημόνων και πολιτών υπέρ της «ιστορικής αναγκαιότητας συνύπαρξης (και όχι απόσπασης) των αρχαίων με το σύγχρονο μετρό». «Πράγματι, οι εργασίες για τη διάνοιξη του μετρό έγιναν η αφορμή για να μάθουμε πολλά για την πόλη μας. Αλλά και για να μεριμνήσουμε για τη διάσωσή τους. Θέλουμε να κτίσουμε το μέλλον μας πάνω στη γνώση του ιστορικού παρελθόντος αλλά όχι πάνω στο πτώμα του», κατέληξε η κ. Μακροπούλου.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου
Σημείωση: Μόνο ένα μέλος αυτού του ιστολογίου μπορεί να αναρτήσει σχόλιο.