Μετρό Θεσσαλονίκης: Ground Zero

voria.gr,24/03/2014

Το Μετρό στο σημείο μηδέν και η ώρα των ευθύνων. Όταν ο καθένας μας -ηθελημένα ή άθελα- γράφει ιστορία. Άρθρο του Κωνσταντίνου Ζέρβα, Αντιδημάρχου, Μέλος ΔΣ της Αττικό Μετρό

Του Κωνσταντίνου Ζέρβα*

Να' μαστε πάλι να συζητάμε με αγωνία για την προοπτική ολοκλήρωσης τουμετρό της πόλης μας. Όλοι σήμερα, γνώστες και μη, ασχολούνται με το έργο και βάλουν κατά πάντων των εμπλεκομένων. Ίσως το μοναδικό σπορ στο οποίο η πόλη μας κάνει σήμερα πρωταθλητισμό είναι ένα ιδιότυπο άθλημα, όπου μετρούν οι ήττες. Στο σπορ αυτό πολλοί βάζουν αυτογκόλ με επιδεξιότητα. Και... πανηγυρίζουν με μια ιδιότυπη αυταρέσκεια!

Οι παθογένειες του έργου ξεκινούν από τη δεκαετία του 1980. Από τη φάρσα της περίφημης πινακίδας που περιέγραφε τη διάνοιξη μιας... τάφρου γράφοντας «ΚΑΤΑΣΚΕΥΗ ΜΕΤΡΟ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ – ΧΡΗΜΑΤΟΔΟΤΗΣΗ FM100», μέχρι την έναρξη κατασκευής του το 2006 με την ελλειπή προετοιμασία και την κάκιστη χάραξη.

Τα κομβικά σημεία καθυστέρησης του έργου είναι:

-Ο κακός σχεδιασμός του (χάραξη επί της οδού Εγνατίας, πύκνωση σταθμών, επιλογή θέσεων σταθμών κ.α.)
-Η ελλιπής προετοιμασία του (σε τεχνικό επίπεδο και στις απαλλοτριώσεις)
-Η ελλιπής αλλά και κακή επάνδρωση της τοπικής διεύθυνσης της «Αττικό Μετρό Α.Ε.». Η διοίκηση εκ του μακρόθεν ενός τόσου σύνθετου και ευαίσθητου έργου.
-Η διαχείριση των αρχαιολογικών εκσκαφών. Το κόστος και ο χρόνος ολοκλήρωσης τους. Η εμπλοκή πολλών φορέων στον τρόπο διαχείρισης και ανάδειξης των αρχαιοτήτων.
-Η οικονομική αδυναμία της αναδόχου κοινοπραξίας, που οφείλεται εν μέρει στην γενικότερη κρίση αλλά και σε μεγάλο βαθμό στην ασθμαίνουσα ταχύτητα ολοκλήρωσης του έργου και στις καθυστερήσεις του. Στη μη παράδοση εργοταξίων λόγω καθυστέρησης των απαλλοτριώσεων, αρχαιολογικών ανασκαφών αλλά και εξεύρεσης τεχνικών λύσεων.
-Η κακή σχέση του έργου με την κοινωνία και την οικονομία της πόλης. Η κακή επικοινωνία των ανθρώπων του κυρίου και του ανάδοχου του έργου με όλους όσους (και είναι πάρα πολλοί) θίγονται από την κατασκευή του.
-Η ταλαιπωρία της τοπικής κοινωνίας (βλέπε λαμαρίνες, καταλήψεις δημόσιου χώρου, κυκλοφοριακές ρυθμίσεις κ.α).

Αλλά και ειδικά επεισόδια με σημαντική συμμετοχή στη συνολική καθυστέρηση, κόστος και όχληση όπως:

-Οι «αντιρρήσεις» στο σταθμό «Παπάφειο»
-Η προσπάθεια επαναχάραξης του ανατολικού τμήματος με κατάργηση 2 σταθμών και μεταφορά του αμαξοστασίου στην περιοχή της Μίκρας
-Οι τεχνικές δυσκολίες στο σταθμό «Ανάληψη»
-Η μεταφορά των ΤΒΜ’s (μετροπόντικων) από το σταθμό «Ανάληψη» στα ανατολικά
-Οι απαλλοτριώσεις στο σταθμό «Βούλγαρη»
-Το μπλοκάρισμα με την «τύχη» των αρχαιολογικών ευρημάτων στο σταθμό «Βενιζέλου»

Όλα τα παραπάνω «γέννησαν» απαιτήσεις της κατασκευάστριας εταιρίας ύψους μεγαλύτερου του μέχρι τώρα κατασκευασθέντος κόστους του έργου! Τα οποία τείνουν να εκτοξεύσουν το συνολικό κόστος σε μια υπέρβαση κατά 50% περίπου του συμβατικού τιμήματος. Γνωρίζει όμως κανείς έργο στη χώρα μας που δεν είχε την ίδια κατάληξη; Ιδιαίτερα όταν αυτό ξεκινά με πλημμελή προετοιμασία αποπεράτωσης όπως το συγκεκριμένο; Αυτή άλλωστε είναι διαχρονικά και παγκοσμίως η επιδίωξη του ... «επιτυχημένου» εργολάβου. Η αύξηση του αντικειμένου του έργου και το κέρδος του. Που μεγιστοποιείται όταν οι αρχικές προδιαγραφές και η σύμβαση δεν περιγράφουν με ακρίβεια το αντικείμενο της κατασκευής.

Με δεδομένο επίσης το κλίμα της οικονομικής δυσκολίας αλλά και της περιρρέουσας ατμόσφαιρας όπου ουδείς σήμερα εγκρίνει ασμένως υπερσυμβατικά κονδύλια για τον ανάδοχο (ο νοών νοείτω!) η πολιτεία θέσπισε πρόσφατα μια (παγκοσμίως χρησιμοποιούμενη με ιδιαίτερη επιτυχία) διαδικασία «εξωδικαστικού συμβιβασμού». Μιας διαιτησίας με στόχο εξπρές διαπραγμάτευση και αποτελέσματα. Παρότι, λοιπόν, τα δύο μέρη (κύριος και ανάδοχος του έργου) συμφώνησαν στην επίλυση των εκκρεμοτήτων μέσω αυτής της διαδικασίας ο τρίτος συμβαλλόμενος (ο δικαστικός λειτουργός) δήλωσε πρόσφατα αδυναμία παρουσίας λόγω φόρτου εργασίας! Το Συμβούλιο Επικρατείας αδυνατεί να στελεχώσει και υπηρετήσει μια διαδικασία που θα έλυνε σύντομα και τελεσίδικα πολλά από τα προβλήματα του έργου (ίσως διότι απασχολείται με τις διάφορες αγωγές εμπλεκομένων μερών του μετρό). Ένα όργανο που μάλλον υπάρχει για να διακόπτει και να αναβάλει παρά για να τρέχει τις διαδικασίες και τα θέματα που αναλαμβάνει.

Στο σημείο μηδέν λοιπόν έρχεται η ώρα και η ευθύνη του κύριου του έργου. Και αυτός είναι το ελληνικό δημόσιο, όπως εκφράζεται από την ηγεσία του ΥΠΟ.ΜΕ.ΔΙ. αλλά και τη διοίκηση της «Αττικό Μετρό Α.Ε.», η οποία αποτελεί (για όσους ακόμη δεν το γνωρίζουν) μία εταιρεία 100% κρατικών συμφερόντων.

Το έλλειμμα ηγεσίας στο συντονισμό και τη διαχείριση του έργου πρέπει επιτέλους να λάβει τέλος! Η πολιτική ηγεσία πρέπει άμεσα να εφαρμόσει τις (προφανείς) λύσεις σε όλα τα παραπάνω θέματα. Να επισπεύσει διοικητικές, οικονομικές και δικαστικές αποφάσεις. Η «Αττικό Μετρό Α.Ε.» με στελέχη υψηλού επιπέδου, και αποδεδειγμένη εμπειρία στην κατασκευή έργων μετρό στην Αθήνα θα πρέπει να μεταφέρει το βάρος, τα στελέχη, την ταχύτητα και την αποφασιστικότητα και στο έργο αυτό. Με δεδομένο μάλιστα ότι το έργο πλέον έχει ωριμάσει και θα μπορούσε να «τρέξει» με την ταχύτητα κατασκευής που επιτρέπει την κατασκευή και ολοκλήρωση του μέσα στην επόμενη πενταετία.

Από την άλλη πλευρά τοπικοί φορείς, «ακτιβιστές», επαΐοντες και μη, αλλά και όσοι έχουν μερίδιο στην ενημέρωση και τον επηρεασμό της κοινής γνώμης θα πρέπει να αντιληφθούν ότι το έργο είναι οξυγόνο για την πόλη. Να γίνουν αυτοί που πιέζουν για την ταχύτερη ολοκλήρωση του και όχι αυτοί που βρίσκουν λόγους για την καθυστέρηση και την πιθανή ματαίωση του. Οι ταγοί της διατήρησης της πολιτιστικής και αρχαιολογικής μας κληρονομιάς θα πρέπει να αντιληφθούν ότι 140 εκατομμύρια ευρώ για αρχαιολογικές ανασκαφές (ή το 15% του προϋπολογισμού του!) είναι αρκετά. Ότι στην πόλη δε χρειάζονται αλλά 13 μουσεία (στα ήδη 30 υπάρχοντα!) με οποιοδήποτε κόστος σε χρόνο και χρήμα. Και επιτέλους να υλοποιήσουν ένα σφιχτό και χρονοδιάγραμμα αποπεράτωσης των αρχαιολογικών ανασκαφών.

Και σ’ αυτό το υλοποιήσιμο χρονοδιάγραμμα που θα συμφωνηθεί από όλους τους συμβαλλόμενους του έργου, οι πολίτες να αποδεχθούμε την ταλαιπωρία που προφανώς θα είναι επίπονη. Αλλά είμαι βέβαιος ότι όλοι θα την αποδεχθούμε αν υπάρχει ο ορίζοντας της ολοκλήρωσης του έργου.

Σε αντίθετη περίπτωση η διαφαινόμενη προοπτική της διακοπής του έργου για πολλούς μήνες έως χρόνια με 13 εγκαταλειμμένες πληγές μέσα στον αστικό ιστό της πόλης ποιόν θα ωφελήσουν; Και σε πόσο έντονη και μακρά διαδικασία εσωστρέφειας θα οδηγηθεί η πόλη.

Σ’ αυτούς που άνετα διακηρύσσουν και «τi έγινε αν ξοδευτούν άλλα 10 εκατομμύρια ή αν αργήσουμε άλλους 6 μήνες» θα απαντήσω για άλλη μια φορά (δε θα κουραστώ να το λέω) ότι για κάθε μέρα χωρίς μετρό η οικονομία της πόλης χάνει 3 εκατομμύρια ευρώ και απομακρύνει την επαφή της με μια καλύτερη ποιότητα ζωής. Ότι σε πλήρη ανάπτυξη το έργο θα απασχολεί σε καθημερινή βάση τουλάχιστον 2.500 εργαζόμενους, χωρίς να υπολογίσουμε τα παρελκόμενα επαγγέλματα. Ότι περίπου 20 εκατομμύρια ευρώ θα διοχετεύονται στην αγορά (κυρίως της πόλης) το μήνα!

Είναι ίσως πλέον αδιάφορο να κάνουμε μνημόσυνα και να ασχολούμαστε με την αποτίμηση και τον καταλογισμό ευθυνών. Όπως επίσης αμφίβολης πρόθεσης και αποτελέσματος είναι οι δημόσιες τοποθετήσεις πολλών ενόψει μάλιστα των επικείμενων εκλογών. Η εμπλοκή κάθε φορέα. Σχετικού και μη. Τα μεγάλα έργα όμως δε συζητιούνται, δεν αποτελούν αντικείμενο διαρκούς διαβούλευσης. Προετοιμάζονται σωστά, ωριμάζουν και κατασκευάζονται. Οι ευαισθησίες όλων είναι θεμιτές, κατανοητές σε κάποιο βαθμό. Αλλά επιτέλους μετά από μια τριακονταετή περίοδο «διαβούλευσης» και «διαφωνιών» ας σιωπήσουμε και ας αγωνιστούμε για να αποκτήσει η πόλη υποδομές, και προοπτική.

Προσωπικά έχοντας μια θέση ευθύνης τα τελευταία 4 χρόνια προτίμησα να κάνω δημόσιες παρεμβάσεις όταν υπήρχε ουσιώδης λόγος. Τονίζοντας πάντα τη σημασία ολοκλήρωσης του έργου κι επιδιώκοντας την ενημέρωση, την επίλυση των ουσιαστικών προβλημάτων, και τους αναγκαίους συμβιβασμούς που απαιτούνται σε τόσο σύνθετα έργα υποδομής. Σε επίπεδο διοίκησης αλλά και κοινωνίας. Δυστυχώς όχι πάντα με επιτυχία!

Ελπίζω κι εύχομαι η παρέμβασή μου αυτή να συντελέσει προς αυτήν την κατεύθυνση. Η αγωνία όλων μας –υποθέτω ότι- είναι η ολοκλήρωση ενός τόσο σημαντικού έργου υποδομής και ανάπτυξης. Γι’ αυτό θα πρέπει να αγωνιστούμε. Να είμαστε η γενιά αυτής της πόλης με τους 24 αιώνες ζωής που θα σηματοδοτήσει μ’ ένα τόσο σημαντικό έργο την ιστορία της.

*Αντιδήμαρχος Ποιότητας Ζωής Δήμου Θεσσαλονίκης, Μέλος Δ.Σ. Αττικό Μετρό Α.Ε., kzervas@otenet.gr