elliniko-fenomeno.gr, 11/07/2014
Και στην μέση οι αναστεναγμοί και αγανάκτηση των πολιτών και επαγγελματιών της Θεσσαλονίκης .
Το δούλεμα για δήθεν Μετρό στην πόλη της Θεσσαλονίκης ξεκίνησε με τον
τότε Νομάρχη Θεσσαλονίκης Κωνσταντίνο Πυλαρινό, το οποίο είχε συμπεριληφθεί
στον προϋπολογισμό του 1976 με τον κωδικό «Μετρό Θεσσαλονίκης,η κατασκευή
άρχισε το 1986 επί δημαρχίας Σωτήρη Κούβελα και το φάγωμα εκατοντάδων
εκατομμυρίων δραχμών & Ευρώ συνεχίζει και το 2014, ααα….λλά, ως εδώ! Δεν
πάει άλλο….
Συνέντευξη Τύπου για τις εξελίξεις στο θέμα του Μετρό και των αρχαιοτήτων του Σταθμού Βενιζέλου έδωσε χθες/Πέμπτη 10 Ιουλίου 2014, ο Δήμαρχος και η Διοίκηση του Δήμου Θεσσαλονίκης, παρουσία πρόεδρος των Εργαζομένων Μετρό, εκπροσώπων επιστημονικών φορέων της πόλης και της χώρας.
Το Ιστορικό της υπόθεσης των αρχαιοτήτων του σταθμού Βενιζέλου του Μετρό Θεσσαλονίκης
1. 2004: Τα πρώτα λάθη και οι πρώτες παραλείψεις που σημάδεψαν την κακή πορεία του μετρό και την «κακή τύχη» των μνημείων της πόλης
Εκδίδεται η υπ’ αριθ. 46/22.11.2004 γνωμοδότηση του Κ.Α.Σ., για τη χωροθέτηση των σταθμών και τη χορήγηση άδειας εκσκαφικών εργασιών υπό ορισμένους όρους, στους οποίους περιλαμβάνεται και η συγκεκριμενοποίηση του βάθους της σήραγγας και των σταθμών στο τμήμα της γραμμής 2Α που διέρχεται από το Ιστορικό Κέντρο, εντός της παλαιάς πόλης, τουλάχιστον κάτω από τα 8,5-9,5 μέτρα. Δεν εξετάσθηκαν τρόποι προστασίας, διατήρησης και ανάδειξης σημαντικών αρχαιοτήτων, ειδικά μάλιστα σε σχέση με τα σχέδια κατασκευής, τις διαστάσεις και τα τεχνικά χαρακτηριστικά των σταθμών.
Ακολουθεί, την 29.12.2004, σχετική απόφαση του Υφυπουργού Πολιτισμού, με την οποία εγκρίθηκε η μελέτη χάραξης του έργου για την κατασκευή του Μετρό Θεσσαλονίκης και επιβλήθηκε η προηγούμενη σωστική ανασκαφική έρευνα σε ορισμένες θέσεις, μεταξύ των οποίων ο σταθμός Βενιζέλου, λόγω της πιθανής αποκάλυψης δημοσίων κτισμάτων με ιδιαίτερη σημασία για την ιστορία και την τοπογραφία της πόλης, όπως λείψανα σχετικά με τη διασταύρωση του decumanus maximus. Με την ίδια απόφαση ορίσθηκε ότι σε περίπτωση αποκάλυψης αρχαιοτήτων το θέμα της καθαίρεσής τους και απόδοσης του χώρου, ή της καθ’ οιονδήποτε τρόπο διατήρησής τους, θα αποφασίζεται ύστερα από γνωμοδότηση του Κ.Α.Σ.
2. Τα γεγονότα που έλαβαν χώρα στα τέλη του 2012
Το φθινόπωρο του 2012 άρχισε η ανασκαφική έρευνα στο Σταθμό Βενιζέλου από την 9η Ε.Β.Α. Τότε άρχισε να επιβεβαιώνεται ότι θα ερχόταν στο φως η αρχαία Εγνατία σε όλο το πλάτος της. Το Δεκέμβριο του 2012, η ανασκαφική εργασία έφθασε σε βάθος 6,5 μέτρα κάτω από τη σημερινή Εγνατία, δηλαδή ακριβώς στη στάθμη στην οποία είχε προβλεφθεί να κατασκευασθεί το πρώτο επίπεδο του Σταθμού Βενιζέλου του μετρό (: υποδοχή επιβατών και εκδοτήρια εισιτηρίων).
Τότε αποκαλύφθηκαν σε όλο τους το μεγαλείο τα αρχαία μνημεία και η ιστορία της πόλης και του εμπορικού κέντρου της. Το ιστορικό και τα αποτελέσματα της ανασκαφής περιγράφονται αναλυτικά στο υπ’ αριθ. πρωτ. 7079/31.12.2012 έγγραφο της 9ης ΕΒΑ προς το Υπουργείο Παιδείας και Θρησκευμάτων, Πολιτισμού και Τουρισμού, το οποίο συνοδεύεται από τεύχος τεκμηρίωσης και φωτογραφίες. Η 9η Ε.Β.Α. προσπάθησε να υποστηρίξει (προς την ΑΜ ΑΕ και το αρμόδιο Υπουργείο) την ανάγκη εξεύρεσης λύσης διατήρησης των αρχαίων στη θέση τους.
3. Ιανουάριος 2013: Γνωμοδότηση του ΚΑΣ και έκδοση Υπουργικής Απόφασης Τζαβάρα – Το διχαστικό δίλημα «ή μετρό ή αρχαία»
Το θέμα της έγκρισης ή μη της διατήρησης των μνημείων του σταθμού Βενιζέλου εισήχθη προς συζήτηση στο Κ.Α.Σ. (συνεδρίαση 2/15.01.2013). Τελικά το Κ.Α.Σ. γνωμοδότησε ομόφωνα υπέρ της έγκρισης της απόσπασης των αρχαιολογικών καταλοίπων του σταθμού Βενιζέλου και υπέρ της αποδόμησης των τμημάτων που σώζονται αποσπασματικά, υπό την προϋπόθεση ότι πριν από τις εργασίες απόσπασης θα προηγηθεί δέσμευση παραχώρησης του στρατοπέδου Παύλου Μελά ή «άλλου ανάλογου χώρου».
Ακολούθως, εκδόθηκε η υπ’ αριθμ. ΥΠΑΙΘΠΑ/ΓΓΠ/ΓΔΑΠΚ/ΤΑΧΜΑΕ/10873/ 4953/408/180/24.1.2013 απόφαση του Αναπληρωτή Υπουργού του Υπουργείου Παιδείας και Θρησκευμάτων, Πολιτισμού και Αθλητισμού («απόφαση Τζαβάρα»), με την οποία εγκρίθηκε η απόσπαση των αρχαιολογικών καταλοίπων και η μη διατήρηση των αποσπασματικά σωζόμενων αρχαιοτήτων, σύμφωνα με τη γνωμοδότηση του Κ.Α.Σ. και υπό τον όρο της δέσμευσης καταλλήλου χώρου για τη μεταφορά των αρχαιοτήτων.
4. Μάρτιος – Δεκέμβριος 2013: Η αντίδραση του Δήμου Θεσσαλονίκης και τα ευεργετικά – διορθωτικά αποτελέσματά της μέχρι την έκδοση της απόφασης αναστολής του ΣτΕ
Φεβρουάριος-Μάρτιος 2013: ο Δήμος Θεσσαλονίκης αναλαμβάνει δράση: Ειδική Συνεδρίαση του Δημοτικού Συμβουλίου (04.03.2013) και συγκρότηση Επιτροπής Εργασίας φορέων και επιστημόνων της πόλης
Μπροστά στους κινδύνους α) να καταστραφεί η ιστορία αλλά και το μέλλον της πόλης και β) να διχαστεί επικίνδυνα η κοινωνία της, ο Δήμος Θεσσαλονίκης κινήθηκε άμεσα σε δύο παράλληλα και διαφορετικά επίπεδα: Ένα επιστημονικό – τεχνικό και ένα διοικητικό – δικαστικό (αίτηση θεραπείας, αίτηση ακυρώσεως, αίτηση αναστολής). Ο στόχος ένας: Η κοινωνική, οικονομική και πολιτισμική – ανθρωπιστική αξία του θέματος. Ο βασικός λόγος προφανής: Κανείς δεν πείσθηκε ότι είναι αδύνατη η συνύπαρξη.
Στο επιστημονικό – τεχνικό επίπεδο, ο Δήμος Θεσσαλονίκης ανέλαβε την πρωτοβουλία να διερευνήσει και άλλες τεχνικές λύσεις, πέραν δηλαδή της απόσπασης των αρχαιοτήτων και της έκθεσής τους ως συνόλου σε άλλη θέση, προκειμένου να προστατευθούν και να αναδειχθούν οι αρχαιότητες στο χώρο που αποκαλύφθηκαν και συγχρόνως να διασφαλιστεί η ολοκλήρωση του μετρό της Θεσσαλονίκης.
Έτσι, στο πλαίσιο της σχετικής απόφασης του Δημοτικού Συμβουλίου Θεσσαλονίκης, που συγκλήθηκε σε Ειδική Συνεδρίαση το Μάρτιο του 2013 (04.03.2013), με πρωτοβουλία του Δήμου Θεσσαλονίκης συγκροτήθηκε Επιτροπή Εργασίας, στην οποία μετείχαν, εκτός από τον Δήμο, όλοι οι αρμόδιοι επιστημονικοί φορείς της πόλης (Πανεπιστήμιο, ΤΕΕ/ΤΚΜ), ενώ σε όλες τις εργασίες και συνεδριάσεις της ήταν παρόντες και εξέφραζαν τις απόψεις τους και εκπρόσωποι της «Αττικό Μετρό ΑΕ».
Οι επιστήμονες της πόλης που εργάσθηκαν στο πλαίσιο αυτής της Επιτροπής την Άνοιξη του 2013 δεν είχαν εντολή και αρμοδιότητα να μελετήσουν τη δυνατότητα διατήρησης του συνόλου ή μέρους των μνημείων κατά την κατασκευή του σταθμού. Οι εντολές που έλαβαν καθρέφτιζαν την κοινωνική και πολιτική ομοψυχία που είχε επιτευχθεί στο Δημοτικό Συμβούλιο: να αποδειχθεί η δυνατότητα συνύπαρξης, να μην απομακρυνθούν τα μνημεία εκτός Θεσσαλονίκης και να μη διχάσει την πόλη το δίλημμα «ή μετρό ή αρχαία».
Απρίλιος-Μάιος 2013: Οι τέσσερις προτάσεις της Επιτροπής Εργασίας, ομόφωνη πρόκριση εκ μέρους της Επιτροπής της πρότασης Αλεξοπούλου-Παπακώστα, ενημέρωση του Υπουργείου και της Αττικό Μετρό ΑΕ, η σιωπή και ο βρώμικος πόλεμος
Από τις εργασίες της Επιτροπής προέκυψαν τέσσερις προτάσεις, εκ των οποίων ομόφωνα προκρίθηκε η λύση των καθηγητών της Πολυτεχνικής Σχολής του ΑΠΘ, Α. Αλεξοπούλου και Γ. Παπακώστα, με την υποστήριξη των αρχιτεκτόνων Δ. Χατζόπουλου, Χ. Αγαλερίδη, Σ. Αντωνιάδη. Η πρόταση αυτή εξασφαλίζει αδιάσπαστη ενότητα του αρχαιολογικού χώρου και δυνατότητα θέασης αυτού ολόκληρου, επιτυγχάνει διατήρηση των Μνημείων στο μέγιστο δυνατό βαθμό, λειτουργεί θετικά για την προσέλκυση επισκεπτών, πέραν των χρηστών του Μετρό, επιτρέπει την αναγκαία σύνδεση των συγκεκριμεών Μνημείων με τα λοπά (επιφανειακά) Μνημεία του περιβάλλοντος χώρου και περιλαμβάνει ήπιες και ευχερώς αναστρέψιμες ή αντικαταστάσιμες κατασκευές.
Εκτός των άλλων, η πρόταση αυτή προβλέπει, για τη διακίνηση των επιβατών, επέκταση και ανάλογη διαμόρφωση των επιφανειακών εισόδων – εξόδων του Σταθμού στις αντίστοιχες πλευρικές σημερινές θέσεις, στις οποίες υπάρχει ελεύθερος κοινόχρηστος χώρος χωρίς οικοδομές, έτσι ώστε να εξασφαλίζεται απευθείας μετακίνηση από και στα κατώτερα επίπεδα, χωρίς υποχρεωτική διέλευση από το επίπεδο των Μνημείων. Με τον τρόπο αυτό, αποφεύγεται πλήρως η καταστροφή και διάσπαση του αρχαιολογικού χώρου.
Μάρτιος 2013: Ο Δήμος Θεσσαλονίκης ασκεί αίτηση θεραπείας της «απόφασης Τζαβάρα»
Στο διοικητικό – δικαστικό επίπεδο, ο Δήμος Θεσσαλονίκης υπέβαλε την από 21.03.2013 αίτηση θεραπείας προς τον Αναπληρωτή Υπουργό Π.Θ.Π.Α., με την οποία ζήτησε την ανάκληση της απόφασής του, προκειμένου να επανεξετασθεί το θέμα της διατήρησης των ευρημάτων in situ, επισημαίνοντας το υψηλό κόστος του έργου της απόσπασης και τα αμφίβολα αποτελέσματα αυτής. Ο Δήμος τόνισε επίσης τη σημασία των ευρημάτων, από τα οποία αποκαλύφθηκε ότι το σταυροδρόμι της αρχαιότητας μαρτυρεί την αδιάλειπτη χρήση της περιοχής επί 17 αιώνες με πανομοιότυπο τρόπο και κατέδειξε ότι η απόσπασή του στερεί τους Έλληνες και τους Θεσσαλονικείς από τη μοναδική και ανεπανάληπτη ευκαιρία να σφυρηλατούν βιωματικά στην καθημερινότητα της σύγχρονης ζωής την αδιάσπαστη ιστορική και εθνική ταυτότητά τους.
Ιούνιος – Ιούλιος 2013: αίτηση ακυρώσεως της «απόφασης Τζαβάρα» από το Δήμο Θεσσαλονίκης ενώπιον του ΣτΕ, αίτηση αναστολής, έκδοση προσωρινής διαταγής: Το σταυροδρόμι διασώζεται (προσωρινά)
Το Υπουργείο Πολιτισμού δεν αντέδρασε στην αίτηση θεραπείας που υπέβαλε ο Δήμος το Μάρτιο του 2013 και δεν ανέλαβε καμία απολύτως θετική πρωτοβουλία. Έτσι, εξανάγκασε το Δήμο στην άσκηση καταρχήν αίτησης ακυρώσεως της «απόφασης Τζαβάρα» (17.06.2013) και στη συνέχεια αιτήσεως αναστολής της ενώπιον του ΣτΕ με αίτημα προσωρινής διαταγής. Την 23.07.2013 χορηγήθηκε από το ΣτΕ προσωρινή διαταγή με την οποία απαγορεύθηκαν οι εργασίες απόσπασης σε εκτέλεση της «απόφασης Τζαβάρα».
Ιούνιος-Ιούλιος 2013: οι προσπάθειες του Υπουργείου Πολιτισμού να εισαχθούν στο ΚΑΣ προς έγκριση οι μελέτες απόσπασης και στη συνέχεια να ανακληθεί η προσωρινή διαταγή
Το Υπουργείο Πολιτισμού επιδίωξε καταρχήν την ανάκληση της προσωρινής διαταγής και στη συνέχεια, όταν απέτυχε, επέμεινε στην εκδίκαση της αιτήσεως αναστολής ενώπιον του ΣτΕ, επιμένοντας στην άνευ όρων εκτέλεση της επίμαχης Υπουργικής Απόφασης και στην άμεση απόσπαση των Μνημείων, χωρίς καμία προηγούμενη εξασφάλιση για την προστασία και ανάδειξή τους στον τόπο τους και για την τήρηση της νομιμότητας.
Οκτώβριος 2013: Εκδίκαση στο ΣτΕ της αίτησης αναστολής της «απόφασης Τζαβάρα» του Δήμου Θεσσαλονίκης
4.12.2013: συνάντηση εργασίας στο Δημαρχείο Θεσσαλονίκης, με πρωτοβουλία και υπό την αιγίδα του Δήμου Θεσσαλονίκης μεταξύ στελεχών και τεχνικών της Αττικό Μετρό ΑΕ και των βασικών συντελεστών-μελετητών της πρότασης Αλεξοπούλου-Παπακώστα που είχε προκριθεί ομόφωνα από την Επιτροπή Εργασίας που είχε συγκροτηθεί με απόφαση του Δημοτικού Συμβουλίου Θεσσαλονίκης. Στη συνάντηση παρευρέθηκαν εκπρόσωποι του Συλλόγου Ελλήνων Αρχαιολόγων και του Συλλόγου Αρχιτεκτόνων Θεσσαλονίκης.
10.12.2013: Η 528/10.12.2013 απόφαση Επιτροπής Αναστολών του ΣτΕ περί αναστολής εκτέλεσης της απόφαση Τζαβάρα
Η Επιτροπή Αναστολών του ΣτΕ εξέδωσε στις 10.12.2013 την 528/2013 απόφαση, με την οποία ανεστάλη η εκτέλεση της «απόφασης Τζαβάρα», κατά το μέρος που ενέκρινε την απόσπαση των αρχαιοτήτων με σκοπό τη μεταφορά τους σε άλλη θέση, διευκρινίζοντας ρητά ότι η αναστολή δεν εμποδίζει την εκπόνηση και η έγκριση μελετών για την προστασία των αρχαιοτήτων.
Με την ανωτέρω δικαστική απόφαση – και με αναλυτικές και εμπεριστατωμένες αιτιολογίες – καταδεικνύονται τα κενά, οι παραλείψεις και οι παραβάσεις που είχαν εμφιλοχωρήσει πριν, κατά, αλλά και μετά την έκδοση της επίμαχης Υπουργικής Απόφασης. Με την ίδια δικαστική απόφαση διαπιστώνεται – με τον πιο πανηγυρικό και αυθεντικό τρόπο – ότι η διοίκηση (και μόνον αυτή, βέβαια) είχε και έχει τη δυνατότητα και την υποχρέωση να προχωρήσει στις διοικητικές ενέργειες που απαιτούνται για την αποκατάσταση της νομιμότητας, και ότι δεν εμποδιζόταν σ’ αυτό από την εκκρεμή αίτηση ακυρώσεως, ούτε από την προσωρινή διαταγή, ούτε ακόμη από την απόφαση αναστολής. Είναι χαρακτηριστικό ότι η ως άνω απόφαση καταλήγει και στην εξής επί λέξει ρητή υπόμνηση και υπόδειξη προς τη διοίκηση: «Οίκοθεν πάντως νοείται ότι από την εν μέρει αποδοχή της κρινόμενης αίτησης αναστολής και την απαγόρευση απόσπασης των αρχαιοτήτων έως την έκδοση απόφασης επί της ασκηθείσας αίτησης ακυρώσεως, δεν κωλύεται η εκπόνηση ή η έγκριση μελετών ή η έκδοση άλλων διοικητικών πράξεων οι οποίες κατατείνουν στην προστασία και ανάδειξη του μνημείου, σύμφωνα με τα προεκτεθέντα».
27.12.2013: πρόσθετη παρέμβαση της Αττικό Μετρό ΑΕ στο ΣτΕ υπέρ του κύρους της «απόφασης Τζαβάρα»
5. 2014 έως ΣΗΜΕΡΑ
Ιανουάριος-Φεβρουάριος 2014: Νέα γνωμοδότηση του ΚΑΣ (με πλειοψηφία μιας ψήφου, 8:7) και νέα Υπουργική Απόφαση (Παναγιωτόπουλου)
Η 5/28.01.2014 νέα γνωμοδότηση του ΚΑΣ
Στη συνεδρίαση του ΚΑΣ παρουσιάσθηκαν δύο προτάσεις της Αττικό Μετρό ΑΕ και του Υπουργείου Πολιτισμού, ως «εξελίξεις» των τεσσάρων προσεγγίσεων που είχαν προκύψει από την πρωτοβουλία του Δήμου, και μια χωρίς χρονολογία σύνταξης «μελέτη» της Αττικό Μετρό ΑΕ με τίτλο «διερεύνηση εναλλακτικών προτάσεων για το σταθμό Βενιζέλου».
Μετά από αλλεπάλληλες ψηφοφορίες, 8 από τα 15 μέλη του ΚΑΣ δέχθηκαν την «εισήγηση της υπηρεσίας» και ψήφισαν υπέρ της απόσπασης και επανατοποθέτησης, έπειτα από τη μελέτη κατασκευής του σταθμού «στη βάση του συνδυασμού των προτάσεων 6 και 4», ενώ τα 7 από τα 15 μέλη του ΚΑΣ ψήφισαν να γίνει πραγματογνωμοσύνη από τρίτους ειδικούς για τη δυνατότητα κατασκευής του σταθμού Βενιζέλου χωρίς απόσπαση των μνημείων.
24.02.2014: Έκδοση νέας απόφασης του Υπουργού Πολιτισμού και Αθλητισμού («απόφαση Παναγιωτόπουλου)
Εγκρίνεται η «απόσπαση και επανατοποθέτηση των αρχαιοτήτων εντός του σταθμού Βενιζέλου, μετά την κατασκευή του, στη στάθμη -1, σύμφωνα με την πρόταση 6 [σ.σ. φέρεται ως πρόταση του Υπουργείου] σε συνδυασμό με την πρόταση 4 [σ.σ. πρόταση Αλεξοπούλου-Παπακώστα], διότι από τον συνδυασμό αυτών διασφαλίζεται στο μέγιστο βαθμό η προστασία των συγκεκριμένων αρχαιοτήτων καθώς και η αίσθηση του συνόλου και της ενότητας του αρχαιολογικού χώρου».
02.04.2014: Η εκδίκαση της αιτήσεως ακυρώσεως στις 02.04.2014
Μέχρι την ημέρα της εκδίκασης (02.04.2014) το Υπουργείο δεν είχε στείλει στο Δήμο Θεσσαλονίκης τα πρακτικά της συνεδρίασης του ΚΑΣ του Ιανουαρίου 2014 ούτε τη «μελέτη» της Αττικό Μετρό ΑΕ.
24.04.2014: Αίτηση θεραπείας του Δήμου Θεσσαλονίκης για την ανάκληση – συμπλήρωση – διόρθωση της «απόφασης Παναγιωτόπουλου»
Μάιος 2014: Αντικαθίστανται από τον Υπουργό Πολιτισμού τα 4 από τα 7 μέλη του ΚΑΣ που είχαν μειοψηφίσει στη συνεδρίαση του Ιανουαρίου 2014. Άλλα 2 από τα 7 μέλη δεν ήταν δυνατόν να αντικατασταθούν, γιατί μετέχουν εκ του νόμου. Τοποθετήθηκαν 5 νέα μέλη, μεταξύ των οποίων και ο σύμβουλος της Αττικό Μετρό ΑΕ, κ. Τιβέριος
17.06.2014: Αίτηση ακύρωσης της «απόφασης Παναγιωτόπουλου» από το Δήμο Θεσσαλονίκης στο ΣτΕ
Μονόδρομος για τον Δήμο και την πόλη, προκειμένου να μην βρεθούν προ τετελεσμένων γεγονότων, με τα Μνημεία να έχουν αποσπασθεί (με τη ζημία που αυτό που θα συνεπαγόταν), χωρίς αυτό να είναι αναγκαίο για να κατασκευαστεί ο σταθμός Βενιζέλου.
26.06.2014: Απόφαση του ΣτΕ για κατάργηση της πρώτης δίκης (ΣτΕ 2381/26.06.2014 ΤΜΗΜΑ Ε΄)
Η διάσκεψη έγινε στις 21.05.2014 και η απόφαση δημοσιεύθηκε στις 26.06.2014. Το δικαστήριο αποφάσισε ότι η δίκη καταργήθηκε, με τη σκέψη ότι η «απόφαση Παναγιωτόπουλου» αντικατέστησε πλήρως την «απόφαση Τζαβάρα», που αποτελούσε αντικείμενο της δίκης. Επομένως, η απόφαση του ΣτΕ δεν αποτελεί «απόρριψη» της προσφυγής του Δήμου Θεσσαλονίκης. Στην πραγματικότητα, η αίτηση ακύρωσης της «απόφασης Τζαβάρα» δρομολόγησε όλες τις εξελίξεις που ακολούθησαν. Ωστόσο, η κατάργηση της δίκης συνεπάγεται την παύση ισχύος της απόφασης αναστολής του Δεκεμβρίου του 2013: δηλαδή και πάλι τα Μνημεία και το ιστορικό σταυροδρόμι βρίσκονται σε κίνδυνο.
Μάιος-Ιούνιος 2014: Ο Δήμος Θεσσαλονίκης απευθύνεται σε ειδικούς – οίκους του εξωτερικού – ζητώντας την πραγματογνωμοσύνη για τη δυνατότητα μη απόσπασης των αρχαιοτήτων κατά την κατασκευή του σταθμού. Τρεις εξ αυτών έχουν στείλει απαντητικές επιστολές στον Δήμο, δηλώνοντας τη διαθεσιμότητά τους να μελετήσουν τα αρχικά στοιχεία και εντός ολίγων ημερών να αποφανθούν για τη δυνατότητα μη απόσπασης και στη συνέχεια να προχωρήσουν σε σχετικές εμπεριστατωμένες μελέτες.
Ιούνιος 2014: το αρχικό διχαστικό δίλημμα «ή μετρό ή αρχαία» μετασχηματίζεται σε «ή σταθμός ή αρχαία»
Ο Υπουργός Υποδομών, κ. Χρυσοχοϊδης, στο περιθώριο της υπογραφής μνημονίου συνεργασίας για τον Δυτικό Προαστιακό Σιδηροδρόμο στο Δημαρχείο Θεσσαλονίκης (26.06.2014), δηλώνει πως «ανεξάρτητα από τις δικαστικές διαδικασίες εξαιτίας των προσφυγών του Δήμου Θεσσαλονίκης, το μέτωπο της σήραγγας του Μετρό Θεσσαλονίκης και των έργων, από τη Νέα Ελβετία μέχρι τον Σιδηροδρομικό Σταθμό είναι πεντακάθαρο και οι εργασίες μπορούν να συνεχιστούν απρόσκοπτα. Οι υπόγειες εργασίες του Μετρό θα συνεχίζονται στο διάστημα αυτό και όταν ξεκαθαρίσουν τα όποια προβλήματα, τότε θα συμπληρωθούν οι αναγκαίες κατασκευές».
Ωστόσο, η Αττικό Μετρό ΑΕ, ο Γ.Γ. Δημοσίων Έργων και η εργολάβος κοινοπραξία υποστηρίζουν (27.06.2014 έως σήμερα) ότι ο σταθμός Βενιζέλου κινδυνεύει να μην κατασκευαστεί, με ό,τι αυτό συνεπάγεται για την ορθή ολοκλήρωση και λειτουργία του νέου συγκοινωνιακού μέσου.
Μέχρι να αποδειχθεί ότι υπάρχει άλλη λύση, όπως (το πιθανότερο) η κατασκευή του σταμού χωρίς απομάκρυνση των μνημείων, ο Δήμος Θεσσαλονίκης δηλώνει πως έχει χάσει την εμπιστοσύνη του στην Αττικό Μετρό ΑΕ και στο Υπουργείο Πολιτισμού, που αρνούνται κάθε σοβαρή προσπάθεια διερεύνησης, αγνοώντας το κόστος και την ανεπανάληπτη ζημιά που προκαλεί η «απόσπαση», και δεν κάνει πίσω στην υπεράσπιση του πλούτου της πόλης, στην εξασφάλιση του μέλλοντός της και των προοπτικών της.
Μερικές κρίσιμες διευκρινίσεις
Με την απόφαση αναστολής που εκδόθηκε από το ΣτΕ το Δεκέμβριο του 2013, αποδείχθηκε ότι το Υπουργείο Πολιτισμού τηρούσε παρελκυστική στάση και αναληθώς διέδιδε ότι δεν επιτρέπεται από το νόμο να προχωρήσει σε ακύρωση της «απόφασης Τζαβάρα» και στην έκδοση νέας υπουργικής απόφασης, προτού ο Δήμος Θεσσαλονίκης αποσύρει την προσφυγή του στο ΣτΕ.
Όλο το 2013 το Υπουργείο Πολιτισμού και η Αττικό Μετρό ΑΕ αρνούνταν να ενεργήσουν όπως όφειλαν. Αντ’ αυτού, λασπολογούσαν τον Δήμο Θεσσαλονίκης, τους αρχαιολόγους και τα αρχαιολογικά ευρήματα, επιρρίπτοντάς τους τις καθυστερήσεις στο έργο του Μετρό. Επέμεναν στο δίλημμα «ή μετρό ή αρχαία», προσπαθώντας να αποκρύψουν τις πραγματικές αιτίες της καθυστέρησης του έργου (σχεδιαστικά και χρηματοδοτικά προβλήματα, ως επί το πλείστον, που έως σήμερα ταλαιπωρούν το έργου).
Η Αττικό Μετρό ΑΕ, παρά το γεγονός ότι προσκλήθηκε από το Δήμο και πήρε μέρος στις εργασίες της Επιτροπής, δεν συνέπραξε ουσιαστικά και αντέδρασε με έμφαση στο αποτέλεσμα που προκρίθηκε ομόφωνα. Και το Υπουργείο Πολιτισμού αρνήθηκε κάθε ενέργεια. Μόνο μετά την έκδοση της απόφασης αναστολής από το ΣτΕ, αποφάσισαν να «συμμορφωθούν», βεβιασμένα όμως και με αμφίβολα αποτελέσματα.
Από την άλλη μεριά, ο Δήμος δεν ζήτησε ποτέ την απόσπαση των μνημείων ούτε τη δέχθηκε ως αναγκαία ή ενδεδειγμένη ή, έστω, ωφέλιμη. Το αντίθετο. Αντιδρώντας άμεσα στην «απόφαση Τζαβάρα» υποστήριξε ότι τα μνημεία πρέπει να παραμείνουν στη θέση τους (in situ), τόσο κατά όσο και μετά την κατασκευή του σταθμού.
Και οι επιστήμονες που εργάσθηκαν την Άνοιξη του 2013 δεν είχαν εντολή ούτε επιστημονική ευχέρεια να εξετάσουν το θέμα της διατήρησης των μνημείων κατά τη διάρκεια κατασκευής του σταθμού. Οι εντολές που έλαβαν καθρέφτιζαν την κοινωνική και πολιτική ομοψυχία που είχε επιτευχθεί στο Δημοτικό Συμβούλιο: να αποδειχθεί η δυνατότητα συνύπαρξης, να μην απομακρυνθούν τα μνημεία εκτός Θεσσαλονίκης και να μη διχάσει την πόλη το δίλημμα «ή μετρό ή αρχαία».
Επιπλέον, ασφαλής και έγκυρη διαβεβαίωση ότι ο σταθμός Βενιζέλου δεν μπορεί να κατασκευαστεί, αν δεν απομακρυνθούν προηγουμένως οι αρχαιότητες, δεν υπήρξε ποτέ, γιατί απλούστατα δεν ζητήθηκε από τους αρμόδιους (πολιτική ηγεσία, Αττικό Μετρό) ούτε τον Ιανουάριο του 2013 ούτε και τον Ιανουάριο του 2014. Όσα αντίθετα «μελέτησε» η Αττικό Μετρό ΑΕ δεν έπρεπε να γίνουν δεκτά με τη νέα Υπουργική Απόφαση (Παναγιωτόπουλου) της 24.02.2014.
Επίσης, η πρώτη αίτηση ακύρωσης της «απόφασης Τζαβάρα» που άσκησε ο Δήμος Θεσσαλονίκης δεν διέκοψε καμία εργασία στο σταθμό Βενιζέλου. Μόνο το παράνομο και καταστροφικό ξήλωμα μνημείων ανεκτίμητης αξίας, το οποίο απαγόρευσε το ΣτΕ, αρχικά με την προσωρινή διαταγή του Ιουλίου και στη συνέχεια με την απόφαση αναστολής του Δεκεμβρίου του 2013. Το ΣτΕ δεν έκανε χάρη στο Δήμο Θεσσαλονίκης, αλλά εφάρμοσε το νόμο και τίμησε τον πολιτισμό και την ιστορία της πόλης και της χώρας.
Τέλος, μόνοι υπαίτιοι για την καθυστέρηση στο έργο του Μετρό και τις άλλες απώλειες που βιώνει η πόλη και οι κάτοικοί της είναι όσοι είχαν την εξουσία και την ευθύνη να πάρουν σωστές αποφάσεις, να διαχειρισθούν με διαφάνεια και χρηστότητα το δημόσιο χρήμα και να προστατεύσουν τον πλούτο της χώρας, αλλά δεν το έκαναν.
ΣΧΟΛΙΑ ΓΙΑ ΤΗ ΝΕΑ Υπουργική Απόφαση («απόφαση Παναγιωτόπουλου»
-Η «απόφαση Παναγιωτόπουλου» κατ’ αρχήν αποτελεί δικαίωση του Δήμου Θεσσαλονίκης και της πόλης, καθώς αναγνωρίζει επιτέλους τη σπουδαιότητα των αρχαιοτήτων και μεριμνά για την συνύπαρξη αρχαίων και μετρό.
-Όμως, όπως φάνηκε από τη συζήτηση της υπόθεσης αυτής στο ΚΑΣ τον Ιανούαριο του 2014, που προηγήθηκε και οδήγησε στην «απόφαση Παναγιωτόπουλου», επιβεβαιώθηκε η αρχική υποψία ότι μπορεί να επιτευχθεί η συνύπαρξη αρχαίων και μετρό χωρίς καν να αποσπαστούν οι αρχαιότητες, αφού προβλέπονται διαδικασίες ανάθεσης σε διεθνή οίκο για τη σχετική πραγματογνωμοσύνη
-Η «απόφαση Παναγιωτόπουλου» λαμβάνει και πάλι ως δεδομένη την αναγκαιότητα απόσπασης και επανατοποθέτησης των αρχαιοτήτων προκειμένου να κατασκευαστεί ο σταθμός. Πώς, όμως, θεωρείται αυτό δεδομένο, εφόσον δεν υπάρχει πραγματογνωμοσύνη που να το βεβαιώνει; Τέτοια πραγματογνωμοσύνη δεν υπάρχει, διότι ποτέ δεν ζητήθηκε.
-Επιπλέον, αυτός ο «συνδυασμός» των δύο τόσο διαφορετικών προτάσεων, στην πραγματικότητα δύο διαφορετικών τεχνικών προσεγγίσεων, είναι τελείως αόριστος …
Είναι ανακόλουθος ο Δήμος Θεσσαλονίκης προβαίνοντας σε αίτηση ακύρωσης της «απόφασης Παναγιωτόπουλου» που προβλέπει την απόσπαση και επανατοποθέτηση των αρχαιοτήτων;
-Όχι, διότι, καθώς η «απόφαση Τζαβάρα» όριζε την απόσπαση και μεταφορά εκτός Θεσσαλονίκης των αρχαιοτήτων, ο Δήμος Θεσσαλονίκης με την πρώτη αίτηση ακύρωσης αυτής της απόφασης τον Ιούνιο του 2013, ζητούσε την επανατοποθέτηση…
Δηλαδή το μίνιμουμ δυνατό στις τότε συνθήκες, τουλάχιστον να επιστρέψουν οι αρχαιότητες στον τόπο τους.
-Παρ’ όλα αυτά, ο Δήμος Θεσσαλονίκης ποτέ δεν ζήτησε την απόσπαση των μνημείων. Αντιθέτως, υποστήριξε από την πρώτη στιγμή ότι τα μνημεία πρέπει να παραμείνουν στη θέση τους (in situ), τόσο κατά όσο και μετά την κατασκευή του σταθμού Βενιζέλου.
ΑΙΤΙΟΛΟΓΙΕΣ ΑΠΟΦΑΣΗΣ ΑΝΑΣΤΟΛΗΣ ΤΟΥ ΣτΕ (της 10.12.2013)
Περαιτέρω, το ΣτΕ περιέλαβε στην απόφασή του, μεταξύ άλλων και τις εξής κρίσιμες σκέψεις, αιτιολογίες και παραδοχές: Ότι στα στοιχεία του φακέλου δεν περιλαμβάνονται μελέτες με εναλλακτικές λύσεις κατασκευής του σταθμού ή κατάργησής του, προκειμένου το μνημείο να προστατευτεί και να αναδειχθεί in situ, όπως επιβάλλεται από τις διατάξεις του Συντάγματος και του ν. 3028/2002, ενόψει και του καθολικού χαρακτήρα για όλους τους πολίτες αγαθού της πολιτιστικής κληρονομιάς και ιδίως της ανάγκης διαφύλαξης της κληρονομιάς αυτής και της ιστορικής μνήμης χάριν των επόμενων γενεών.
Ότι η διοίκηση όφειλε, πριν από την έγκριση οιασδήποτε υλικής επέμβασης επί του συγκεκριμένου μνημείου, να ερευνήσει πλήρως δια των αρμοδίων επιστημονικών συμβουλίων και με βάση τεχνικές μελέτες τη δυνατότητα διατήρησης των αρχαιοτήτων στη θέση στην οποία αποκαλύφθηκαν, διασφαλίζοντας έτσι στο ακέραιο την αυθεντικότητά τους, εν ανάγκη και με την επιβολή όρων για τον επανασχεδιασμό της τεχνικής μελέτης του σταθμού στη συγκεκριμένη θέση.
Ότι, αν από τις σχετικές μελέτες είχε διαπιστωθεί ότι η διατήρηση των αρχαιοτήτων in situ είναι απολύτως αδύνατη, ακόμη και με τον ανασχεδιασμό του σταθμού με λογική αύξηση του κόστους, η διοίκηση είχε υποχρέωση να προβεί – δυνάμει των ως άνω μελετών – σε στάθμιση της σπουδαιότητας του μνημείου και της αναγκαιότητας κατασκευής του σταθμού.
Ότι, εφόσον κατά την εκτίμηση της διοίκησης το μετρό της Θεσσαλονίκης αποτελεί μεγάλο τεχνικό έργο εξαιρετικής σημασίας για την εθνική οικονομία και την ικανοποίηση ζωτικών αναγκών των κατοίκων της Θεσσαλονίκης, η δε λειτουργία του δεν μπορεί να διασφαλιστεί από τεχνική άποψη χωρίς την κατασκευή του σταθμού Βενιζέλου, η διοίκηση, πριν επιτρέψει την απόσπαση και μεταφορά των αρχαιοτήτων, όφειλε να εξετάσει αιτιολογημένα, με βάση επιστημονικά δεδομένα απορρέοντα από ολοκληρωμένες μελέτες, τη δυνατότητα απόσπασης, επανατοποθέτησης και ανάδειξης των αρχαιοτήτων στον χώρο στον οποίο αποκαλύφθηκαν, προσδιορίζοντας συγχρόνως τις διαστάσεις και τα τεχνικά χαρακτηριστικά του σταθμού, ώστε να επιτευχθεί ο σκοπός αυτός.
Με βάση τις ως άνω σκέψεις και αιτιολογίες και με βάση τα λοιπά πραγματικά δεδομένα της υπόθεσης, το ΣτΕ απέρριψε τους ισχυρισμούς του Υπουργείου Πολιτισμού και έκρινε τελικά ότι η απόσπαση των αρχαιοτήτων με βάση την επίμαχη Υπουργική Απόφαση, ακόμη και αν η υλοποίησή της τελεί υπό την προϋπόθεση ανεύρεσης κατάλληλου χώρου απλώς για την τοποθέτησή τους και της έγκρισης της μελέτης απόσπασης, θα προκαλέσει ανεπανόρθωτη βλάβη στον αιτούντα Δήμο, «αφενός διότι με την προσβαλλομένη εγκρίνεται η επέμβαση στο μνημείο χωρίς να έχουν εκπονηθεί επιστημονικές και τεχνικές μελέτες για την προστασία και ανάδειξη των αρχαιοτήτων in situ με αποτέλεσμα να περιορίζονται ουσιωδώς τα μέτρα προληπτικής προστασίας του μνημείου, εν όψει της φύσης και του μεγέθους του σταθμού για την κατασκευή του οποίου ουδείς πρόσθετος όρος προβλέπεται, και αφετέρου διότι με την προσβαλλομένη επιτρέπεται η μετακίνηση μνημείου ιδιαίτερης σημασίας, χωρίς προηγουμένως να έχει αποκλεισθεί, αιτιολογημένα, η δυνατότητα διατήρησης του μνημείου στο περιβάλλον του και πριν η διοίκηση προβεί σε στάθμιση της σπουδαιότητας του μνημείου και της αναγκαιότητας κατασκευής του σταθμού Βενιζέλου, σύμφωνα με τις διατάξεις του άρθρου 42 παρ. 1 του ν. 3028/2002».
Η Συνέντευξη Τύπου για τις εξελίξεις στο θέμα του Μετρό και των αρχαιοτήτων του Σταθμού Βενιζέλου Πέμπτη 10 Ιουλίου 2014,
Γ. Μπουτάρης: Ο «Δήμος ασχολείται με τις αρχαιότητες επειδή λειτουργεί με γνώμονα το συμφέρον της πόλης, το οποίο συνίσταται στην ανάδειξη του πολιτιστικού πλούτου της, ώστε να διασφαλίσουμε το μέλλον της και τις προοπτικές της. Δεν είμαστε αρχαιολάγνοι ή βυζαντινολάγνοι». Οι αρχαιότητες του σταθμού Βενιζέλου, αποτελούν ένα μοναδικής σημασίας εύρημα, που έχει προκαλέσει το διεθνές επιστημονικό ενδιαφέρον για το οποίο δεκάδες επιστολές υποστήριξης από δεκάδες επιστημονικούς φορείς του κόσμου έχουν φτάσει στον Δήμο. «Αυτό το εύρημα πρέπει να διασωθεί και να αναδειχθεί, ώστε μαζί με τα επιφανειακά μνημεία, το Μπεζεστένι, το Αλκαζάρ, την πλατεία Διοικητηρίου, τον Αγιο Δημήτριο, τη Ρωμαϊκή Αγορά, την Αχειροποίητο, την Αριστοτέλους να αποτελέσει έναν ενιαίο πολιτιστικό περίπατο, να γίνει το πλεονέκτημα που θα δώσει υπεραξία στην πόλη. Μιλάμε δηλαδή για την ανάπτυξη της Θεσσαλονίκης»
Έπρεπε να είχαν προβλέψει εξ αρχής την ανάδειξη του μνημείου της Βενιζέλου, διότι ήξεραν ότι θα έπεφταν επάνω του», Το πρόβλημα του Μετρό Θεσσαλονίκης δεν είναι οι αρχαιότητες του σταθμού Βενιζέλου. Είναι ο κάκιστος σχεδιασμός του και τα προβλήματα χρηματοδότησης του έργου που προκλήθηκαν από αυτόν. Αυτά προκαλούν τις καθυστερήσεις, για τις οποίες ως πρόσχημα εξ αρχής χρησιμοποιούνται οι κάθε είδους αρχαιότητες που έρχονται στο φως.
Πλέον η όλη υπόθεση των αρχαιοτήτων του σταθμού Βενιζέλου, πέρασε σε ένα νέο δίλημμα. Από το «ή μετρό ή αρχαία» του Ιανουαρίου του 2013, που καταρρίφθηκε από τις εξελίξεις, στο «ή σταθμός ή αρχαία». «Και αυτό το δίλημμα που είναι και πάλι επίπλαστο θα διαψευσθεί από τις εξελίξεις, όπως ακριβώς συνέβη και με το προηγούμενο διχαστικό δίλημμα έπειτα από την πρωτοβουλία του Δήμου Θεσσαλονίκης να προσφύγει στο ΣτΕ και να προκαλέσει την κατάθεση τεχνικών προτάσεων για τη συνύπαρξη αρχαίων και μετρό.
Ο Δήμος Θεσσαλονίκης σε κάθε περίπτωση είναι κάθετα αντίθετος στη μη κατασκευή του Σταθμού, ενώ επισήμανε ότι λύσεις υπάρχουν, καθώς το νέο χρονοδιάγραμμα έως το 2018 που έθεσε ο αρμόδιος υπουργός Μιχάλης Χρυσοχοϊδης δίνει επαρκή χρόνο ώστε:
1.να διερευνηθεί η δυνατότητα να συνεχιστούν οι εργασίες κατασκευής του σταθμού χωρίς καν να αποσπαστούν οι αρχαιότητες. Ο Δήμος Θεσσαλονίκης έχει ζητήσει ήδη την εμπειρογνωμοσύνη ξένων οίκων και τρεις εξ αυτών -μεταξύ των οποίων και η εταιρία που είναι σύμβουλος στο Μετρό του Λονδίνου- απάντησαν ότι είναι διαθέσιμοι να αναλάβουν αυτήν την εργασία, εφόσον τους αποσταλούν τα βασικά στοιχεία καθώς και τρισδιάστατες φωτογραφίες του χώρου, προκειμένου να καταλήξουν σε μια κατ’ αρχήν άποψη κατά πόσον είναι εφικτή η κατασκευή του σταθμού χωρίς καν την απόσπαση των αρχαιοτήτων. Η πρώτη αυτή προσέγγιση θα γίνει δωρεάν
2.Να γίνουν μελέτες απόσπασης και επανατοποθέτησης.
3.Να εκπονηθούν οι μελέτες κατασκευής του σταθμού με βάση την προκριθείσα λύση της μελετητικής ομάδας των καθηγητών της Πολυτεχνικής Σχολής του ΑΠΘ κ. Αλεξοπούλου και Παπακώστα.
Οι κατηγορίες κατά του Δήμου περί ανακολουθίας με αφορμή την τελευταία προσφυγή στο ΣτΕ κατά της απόφασης Παναγιωτόπουλου είναι χωρίς περιεχόμενο καθώς:
•Υπενθύμισε ο Δήμος Θεσσαλονίκης με την προηγούμενη αίτηση ακύρωσης της απόφασης Τζαβάρα είχε ζητήσει τη μη εφαρμογή της και την επανατοποθέτηση των αρχαιοτήτων, επειδή η εν λόγω απόφαση προέβλεπε την απόσπαση και την μεταφορά τους εκτός Θεσσαλονίκης. Επίσης αντιδρώντας στην ίδια απόφαση ο Δήμος είχε υποστηρίξει ότι τα μνημεία πρέπει να παραμείνουν στη θέση τους, τόσο κατά τη διάρκεια κατασκευής του σταθμού όσο και μετά το πέρας κατασκευής του.
•Χαρακτήρισε θετικό βήμα την απόφαση Παναγιωτόπουλου, αλλά τόνισε ότι εξακολουθεί να μην εξετάζει αυτό που είχε τεθεί ρητώς εξ αρχής από την απόφαση του ΣτΕ για την αίτηση αναστολής του Δήμου, και τελικά από το νόμο: τη διερεύνηση με μελέτες, της δυνατότητας παραμονής των αρχαίων κατά και μετά την κατασκευή του σταθμού στον τόπο τους. Δηλαδή της δυνατότητας να μην αποσπασθούν καν οι αρχαιότητες προκειμένου να κατασκευασθεί ο σταθμός.
Μαίνεται ένας πόλεμος λάσπης και ψεύδους. Το ΣτΕ δεν απέρριψε την προσφυγή του Δήμου Θεσσαλονίκης. Έκρινε, όμως, ότι το αντικείμενο της δίκης – η επίμαχη απόφαση Τζαβάρα – είχε εκλείψει καθώς είχε αντικατασταθεί από την απόφαση Παναγιωτόπουλου. Πρόκειται για «νίκη» του Δήμου Θεσσαλονίκης, αφού η αίτηση ακύρωσης του Δήμου ήταν αυτή που προκάλεσε όλες τις εξελίξεις που οδήγησαν στην απόφαση Παναγιωτόπουλου και άρα στην ακύρωση της αρχικής απόφασης Τζαβάρα, ενώ επισήμανε ότι το αποτέλεσμα αυτής της απόφασης είναι ότι πλέον δεν ισχύει η αναστολή του Δεκεμβρίου 2013, δηλαδή και πάλι τα αρχαία κινδυνεύουν, αφού μπορεί ανά πάσα στιγμή να τα τεμαχίσουν και να τα αποσπάσουν.
Στο πλαίσιο αυτό, έπρεπε να προβεί σε νέα αίτηση ακύρωσης της απόφασης Παναγιωτόπουλου, αφενός για να σωθούν τα αρχαία, αφετέρου για να γίνει διόρθωσή της. Επίσης σημείωσε ότι ο Δήμος Θεσσαλονίκης έχει αποστείλει και αίτηση θεραπείας της απόφασης Παναγιωτόπουλου, χωρίς ωστόσο να λάβει μέχρι σήμερα καμία απάντηση από το Υπουργείο Πολιτισμού.
Απόστολος Σοφιαλίδης.Νομικός σύμβουλος Δημάρχου :Αφετηρία της προσπάθειας του Δήμου Θεσσαλονίκης υπήρξε η περυσινή απόφαση του Δημοτικού Συμβουλίου κατά τη διάρκεια της οποίας τα μέλη του σώματος επέδειξαν κοινωνική και πολιτική ομοφωνία και ομοψυχία. Και πρόσθεσε: “Εκεί που όλοι σήκωναν τα χέρια ότι τίποτα δεν γίνεται εδώ, ο Δήμαρχος είπε ότι κάτι είναι δυνατόν να γίνει. Προκειμένου να λάβει την απόφασή του το Δημοτικό Συμβούλιο προέταξε τους παρακάτω τρεις βασικούς λόγους:
•την αποφυγή του διχασμού στην πόλη,
•να αποφευχθεί η απομάκρυνση των Μνημείων από τη Θεσσαλονίκη που θα είχε ως αποτέλεσμα την καταστροφή τους και η πόλη θα είχε να θρηνεί ακόμη μια απώλεια.
•να αποδειχθεί ότι είναι δυνατή η συνύπαρξη, η παραμονή δηλαδή των αρχαίων, αυτό ήταν και το τεχνικό κομμάτι”.
Από την πλευρά του Δήμου δεν υπάρχουν ούτε πείσματα ούτε νικητές και ηττημένοι. Η απόφαση Παναγιωτόπουλου δεν καλύπτει αυτές τις ανάγκες.Υπάρχουν και τυπικοί λόγοι τυπικοί για τους οποίους ασκήθηκε η νέα αίτηση, καθώς οι προθεσμίες εκπνέουν και σε περίπτωση που δεν ασκηθεί η αίτηση ακύρωσης της απόφασης μέσα στο χρονικό διάστημα που προβλέπει ο νόμος, δεν υπάρχει κανένα περιθώριο ούτε για άλλη σκέψη, ούτε για άλλη ενέργεια.
το Στε έκρινε ότι η απόφαση Τζαβάρα αντικαταστάθηκε πλήρως με την απόφαση Παναγιώτοπουλου και κατάργησε τη δίκη. “Γιαυτό το λόγο ασκήθηκε τώρα η δεύτερη αίτηση ακυρώσεως της δεύτερης υπουργικής απόφασης”.
Φωκίων Δεληγιάννης.Δικηγόρος, εμπειρογνώμονας :
«Ο Δήμος Θεσσαλονίκης δεν άλλαξε ποτέ τις θέσεις του, προτάσσοντας πάντα το ίδιο πράγμα: να εκπονηθεί μελέτη, όπως προβλέπει ο αρχαιολογικός νόμος και να γίνει η κατασκευή του σταθμού χωρίς την απόσπαση των αρχαίων. Έτσι ξεκίνησε η προσπάθεια, δεν προέκυψε στην πορεία”.
Επίσης χαρακτήρισε “απίστευτο ψέμα” αυτό που ειπώθηκε πέρσι, ότι δεν μπορούσε να γίνει καμία υλική ενέργεια επειδή υπήρχε η προσωρινή διαταγή, υπενθυμίζοντας ξανά “ότι το ίδιο το ΣτΕ ανακοίνωσε ρητώς ότι δεν εμποδίζεται καμία μελέτη και εργασία.»
Οι ίδιοι που βεβαίωναν ότι δεν γίνεται η συνύπαρξη, τώρα βεβαιώνουν ότι δεν γίνεται η κατασκευή του σταθμού χωρίς την απόσπαση των αρχαίων”.
Διευθύντρια του Αρχαιολογικού Μουσείου Θεσσαλονίκης Πολυξένη Βελένη :
“Δεν χρειάζεται για να εξαντλήσουμε την περιέργειά μας να καταστρέψουμε τα τόσο σημαντικά ευρήματα της πρώιμης βυζαντινής εποχής, διότι ξέρουμε τι υπάρχει, το είδαμε στον σταθμό της Αγίας Σοφίας: έχει έναν ελληνιστικό χωματόδρομο και τίποτα άλλο”. Επίσης σημείωσε ότι από το 1992 οι αρχαιολόγοι είχαν εκφράσει τις αντιρρήσεις τους για τον τρόπο σχεδιασμό του έργου, αλλά δεν εισακούστηκαν¨».
Αρχαιολόγος, μέλος του Διοικητικού Συμβουλίου του Σ.Ε.Α. Γεωργία Στρατούλη :
¨Η διεθνής επιστημονική κοινότητα μέσα σε δύο μήνες από την ημέρα της απόφασης έθεσε στη διάθεση της διεθνούς κοινής γνώμης 12.500 υπογραφές απ’ όλο τον κόσμο».
Δρ Αρχιτέκτων, Ιωάννα Στεριώτου, Επίτιμος Έφορος Νεωτέρων Μνημείων και μέλος του Διοικητικού Συλλόγου της Ελληνικής Εταιρείας Περιβάλλοντος και Πολιτισμού:
«Αδιανόητο το γεγονός το αρμόδιο υπουργείο και η Αττικό Μετρό Α.Ε. να μην έχουν προχωρήσει από την αρχή σε μελέτες απόσπασης, αποθήκευσης και επανατοποθέτησης των ευρημάτων ταυτοχρόνως με τις μελέτες κατασκευής του σταθμού.
Καθηγητής Ιστορίας και Αρχαιολογίας του ΑΠΘ Γεώργιος Βελένης:
«Κάθε διατάραξη αρχαίου αντικειμένου από τη θέση του συνιστά παραποίηση ιστορικού τεκμηρίου.Παράδειγμα προς αποφυγή το τμήμα ρωμαϊκού δρόμου στην περιοχή της Ημαθίας, για τέτοιου είδους έργα η απόσπαση και επανατοποθέτηση των αρχαιοτήτων θεωρείται εκ προοιμίου ότι είναι αποτυχία»
ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΕΛΛΗΝΩΝΑΡΧΑΙΟΛΟΓΩΝ
Αθήνα, 8/7/2014.Αρ. Πρωτ.: 276 ΠΡΟΣ Το Δήμο Θεσσαλονίκης
Θέμα: Απόψεις του ΣΕΑ σχετικά με το βυζαντινό σταυροδρόμι στο σταθμό Βενιζέλου
Ο Σύλλογος Ελλήνων Αρχαιολόγων (ΣΕΑ) μαζί με την διεθνή επιστημονική κοινότητα και το Δήμο Θεσσαλονίκης κατάφεραν να ακυρώσουν την απόσπαση του σπουδαίου μνημειακού συνόλου της βυζαντινής Θεσσαλονίκης από το σταθμό του Μετρό στη Βενιζέλου και τη μεταφορά του στο στρατόπεδο Π. Μελά, όπως προβλεπόταν στην Υπουργική Απόφαση Τζαβάρα, που πρόσφατα ακυρώθηκε από το Συμβούλιο της Επικρατείας (ΣτΕ).
Επιπλέον, η απόφαση της Επιτροπής Αναστολών του ΣτΕ δικαίωσε τον ΣΕΑ και τον Δήμο Θεσσαλονίκης, που από την πρώτη στιγμή επέμεναν στην αναγκαιότητα εκπόνησης επιστημονικά τεκμηριωμένων και κοστολογημένων μελετών για τον ανασχεδιασμό του σταθμού Βενιζέλου χωρίς απόσπαση των αρχαιοτήτων.
Ο Σύλλογος Ελλήνων Αρχαιολόγων καλεί τη νέα πολιτική ηγεσία του ΥΠΠΟΑ να πάρει θέση και να συμβάλει αποφασιστικά στη μόνη βιώσιμη λύση για τις αρχαιότητες και το έργο:
1. Να ξεκινήσουν και πάλι οι αρχαιολογικές εργασίες στο Σταθμό Βενιζέλου με ολοκλήρωση της ανασκαφής στο βυζαντινό μνημείο και διερευνητικές τομές στα υποκείμενα στρώματα, ώστε να βοηθηθεί η εξεύρεση της βέλτιστης λύσης προστασίας και ανάδειξης των αρχαιοτήτων. Οι τομές αυτές θα συμβάλουν στην εκπόνηση των μελετών.
2. Να αρθεί η ισχύ της Υπουργικής Απόφασης Παναγιωτόπουλου και να εκπονηθούν εμπεριστατωμένες και κοστολογημένες μελέτες για κάθε εναλλακτική λύση συνύπαρξης αρχαιοτήτων και σταθμού, όπως υποδεικνύει και η απόφαση της Επιτροπής Αναστολών του ΣτΕ, σε συνεργασία με την 9η Εφορεία Βυζαντινών Αρχαιοτήτων, ξεκινώντας από την τεχνική λύση της διατήρησης των αρχαιοτήτων in situ εντός του σταθμού χωρίς τη μετακίνησή τους. Άλλωστε είναι πλέον εμφανές ότι τεχνικές λύσεις υπάρχουν, αρκεί να υπάρχει η βούληση. Επιπλέον, προτείνουμε τη διοργάνωση επιστημονικής ημερίδας, στην οποία θα παρουσιαστούν και θα τύχουν δημόσιας επιστημονικής κριτικής όλες οι μελέτες σχετικά με τον ανασχεδιασμό του σταθμού.
3. Να καταστεί ο χώρος του Σταθμού Βενιζέλου επισκέψιμος σε συγκεκριμένες μέρες και ώρες, κάτι που θα προβάλλει διεθνώς την Θεσσαλονίκη, ενώ ταυτόχρονα θα αναζωογονήσει την κίνηση στην περιοχή και θα ανακουφίσει τους παρακείμενους καταστηματάρχες. Η περιοχή γύρω από το Σταθμό Βενιζέλου αποτελεί εξέχοντα, μη αρκούντως αξιοποιημένο ακόμη μνημειακό χώρο-τουριστικό πόλο, ο οποίος μπορεί και πρέπει άμεσα να αποκτήσει χαρακτηριστικά κεντρικού πολιτιστικού χώρου της πόλης με τη διοργάνωση ποικίλων υπαίθριων πολιτιστικών δρώμενων (π.χ. με μουσική, θέατρο, χορό στην Πλατεία Αριστοτέλους – άγαλμα Βενιζέλου), όπως το έχει προτείνει από αρκετών μηνών ο ΣΕΑ στο Δήμο Θεσσαλονίκης.
Σύντομο χρονικό (2013-2014) της αρχιτεκτονικής πρότασης για τη διευθέτηση του σταθμού μετρό και την ανάδειξη του αρχαιολογικού χώρου στη Βενιζέλου.
4.Η πρόταση 4 (πρόταση Αλεξοπούλου – Παπακώστα) της Κοινής Επιτροπής του Δήμου Θεσσαλονίκης, του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης, του Τεχνικού Επιμελητηρίου Ελλάδος–Τμήμα Κεντρικής Μακεδονίας και της Αττικό Μετρό, ψηφίστηκε ομόφωνα και υποβλήθηκε με το έγγραφο της 10/5/2013 αριθμ. πρωτ. 3360 προς τον τότε Αναπληρωτή Υπουργό Παιδείας, Πολιτισμού και Αθλητισμού κ. Τζαβάρα.
Της ψηφοφορίας απείχε η Αττικό Μετρό. Η πρόταση 4 εκπονήθηκε από τους: Αλέκα Αλεξοπούλου, Αναπληρώτρια Καθηγήτρια, Διευθύντρια του Διατμηματικού Μεταπτυχιακού Προγράμματος Σπουδών «Προστασία συντήρηση και αποκατάσταση μνημείων πολιτισμού» της Πολυτεχνικής Σχολής του Α.Π.Θ., Γιώργο Παπακώστα, Καθηγητή, Πρόεδρο του Τμήματος Αρχιτεκτόνων της Πολυτεχνικής Σχολής του Α.Π.Θ., και τους Δ. Χατζόπουλο , Χ. Αγαλερίδη και Σ. Αντωνιάδη, Aρχιτέκτονες Μηχανικούς.
5.Η πρόταση 4 εγκρίθηκε ως προς την επίλυσή της για τον αρχαιολογικό χώρο τόσο από την μεταγενέστερη πρόταση 6 της Αττικό Μετρό, όσο και από το Κεντρικό Αρχαιολογικό Συμβούλιο ( Κ.Α.Σ. 28/1/2014) αλλά και από τον τότε Υπουργό Παιδείας, Πολιτισμού και Αθλητισμού κ. Παναγιωτόπουλο.
Προτείνονται οι μελέτες αποτύπωσης, τεκμηρίωσης, απόσπασης, ανατοποθέτησης και ανάδειξης του αρχαιολογικού χώρου στο ίδιο χώρο και στην ίδια θέση της ανεύρεσής του. Της ανατοποθέτησης και της ανάδειξης του αρχαιολογικού χώρου στο ίδιο χώρο και στην ίδια θέση της ανεύρεσής του προηγείται η ανασκαφή των προηγούμενων υποκείμενων ιστορικών φάσεων της περιοχής (ρωμαΪκή, ελληνιστική) καθώς και η μελέτη και η ολοκλήρωση του σταθμού του μετρό στις υποκείμενες στάθμες.
6.Σύμφωνα με την πρόταση 4 :
3.1. Ο αρχαιολογικός χώρος παραμένει προς προστασία και ανάδειξη σε όλη την έκτασή του και την πολυπλοκότητα της δομής του και
3.2. Η άνοδος και κάθοδος των επιβατών του μετρό γίνεται ανεξάρτητα, εκτός του αρχαιολογικού χώρου μέσω των 2 εφαπτόμενων χώρων κατακόρυφης επικοινωνίας, προς το επίπεδο -2 όπου πλέον εντάσσεται στο υπάρχον σύστημα κυκλοφορίας του σταθμού.
7.Κεντρικό στοιχείο της πρότασης 4 είναι η προστασία και ανάδειξη του αρχαιολογικού χώρου ως συνόλου και χώρου πολιτισμικής κληρονομιάς, με έμφαση στη διαχρονία και στο παλίμψηστο της πόλης σε όλη την έκτασή του στη στάθμη -1 με διατήρηση της γεωμετρίας του, του μεγέθους του, των αναλογιών του, των δομικών χαρακτηριστικών του, των υλικών του, της υφής και των χρωμάτων του, χωρίς την παρεμβολή δομικών στοιχείων του μετρό (κυλιόμενες σκάλες) ή πρόσθετων στοιχείων διακίνησης επιβατών (γυάλινο δάπεδο) πλην δύο μικρών περιοχών στο Ανατολικό και Δυτικό άκρο για τη χωροθέτηση μηχανολογικών εγκαταστάσεων. Στόχος είναι η εξασφάλιση της πολιτισμικής εμπειρίας και παιδείας του επισκέπτη, η ενημέρωσή του καθώς και ο ευχερής συσχετισμός του αρχαίου χώρου στη στάθμη -1 με τις σύγχρονες οδούς Εγνατία και Βενιζέλου στη στάθμη 0.
8.Η επίσκεψη και παρατήρηση των ευρημάτων γίνεται με τρεις τρόπους: α/ περιμετρική διαδρομή με μια καθοδική πορεία μέσω αναρτημένης ράμπας στην περίμετρο του αρχαιολογικού χώρου β/ από διευρυμένα ανοίγματα στις πλατφόρμες του -1 επιπέδου και της μεσαίας στάθμης (πλευρά Αλκαζάρ) και γ/ από την στάθμη του πεζοδρομίου μέσω ανοιγμάτων που γίνονται για φωτισμό και αερισμό των χώρων.
6 Σήμερα απαιτούνται οι εξής ενέργειες:
6.1 Η πρόταση 4 (η οποία διαφοροποιείται από την μεταγενέστερη πρόταση 6 της Αττικό Μετρό μόνο ως προς την επίλυση των 2 εφαπτόμενων χώρων κατακόρυφης επικοινωνίας) και η πρόταση 6 να συντεθούν και να προτείνουν νέα μελέτη λειτουργίας του σταθμού που να σχετίζεται με τους εφαπτόμενους χώρους κατακόρυφης επικοινωνίας του σταθμού. (στάθμες 0,-1,-2).
6.2. Η πρόταση 4 και η πρόταση 6 ενδέχεται να αναιρέσουν τις απόψεις τους περί απόσπασης και ανατοποθέτησης του αρχαιολογικού χώρου στο ίδιο χώρο και στην ίδια θέση της ανεύρεσής του και να λάβουν υπόψη τους το θετικό πόρισμα από τους τρεις εξειδικευμένους και έμπειρους στο συγκεκριμένο αντικείμενο οίκους, ένα του εσωτερικού (¨OMIKRONKAPPA consulting¨) και δύο του εξωτερικού (¨ARUP tunnel design¨ και ¨Euro alliance TUNNELS¨) στους οποίους απευθύνθηκε ο Δήμος Θεσσαλονίκης (12/6/2014) για τη ¨διερεύνηση και πρόταση τεχνικών εφικτών λύσεων κατασκευής του Σταθμού Βενιζέλου χωρίς απόσπαση των αρχαιοτήτων, με τεχνικές επιλογές που να τεκμηριώνονται από επιστημονική, κατασκευαστική και οικονομική άποψη¨.
6.3. Η μελέτη του έργου καλείται να λάβει υπόψη τις ανάλογες περιπτώσεις της διεθνούς εμπειρίας (Ρώμη, Σόφια) και να προσαρμοσθεί στις διατάξεις του ν. 3028/2002 όπου προκύπτει το εξής: ¨Η μετακίνηση μνημείου λόγω τεχνικού έργου εξετάζεται μόνο όταν μετά από σχετικό επιστημονικό έλεγχο αποκλείεται κάθε δυνατότητα διατήρησης του μνημείου στο περιβάλλον του¨. Προς την ίδια κατεύθυνση διατυπώθηκε η μειοψηφούσα άποψη επτά μελών του Κ.Α.Σ. (έναντι οκτώ της πλειοψηφούσας άποψης περί απόσπασης και ανατοποθέτησης) στη συνεδρίαση της 28/1/2014 για: ¨αναβολή έκδοσης γνωμοδότησης προκειμένου να διεξαχθεί πραγματογνωμοσύνη από τρίτο φορέα σχετικά με τη δυνατότητα κατασκευής του σταθμού με τη διατήρηση των αρχαίων καταλοίπων κατά χώραν ( in situ)¨.
Αλέκα Αλεξοπούλου
Αναπληρώτρια Καθηγήτρια
Γιώργος Παπακώστας
Καθηγητής
Αθήνα, 7 Ιουλίου 2014
Αρ. Πρωτ.: 443 / Ε.Ε.
Κύριο
Γιάννη Μπουτάρη
Δήμαρχο Θεσσαλονίκης
Κοιν: 1. κ. Βασίλη Κονιόρδο
Γ’ Αντιπρόεδρο ΕΛΛΕΤ &
Πρόεδρο Παραρτήματος
Θεσσαλονίκης
2. κ. Ιωάννα Στεριώτου
Μέλος του ΔΣ της ΕΛΛΕΤ
Αξιότιμε κύριε Δήμαρχε,
Την τελευταία περίοδο ανακοινώθηκε στα ΜΜΕ από τον Υπουργό Υποδομών, Μεταφορών και Δικτύων κο Μ. Χρυσοχοϊδη ότι τα έργα του Μετρό θα προχωρήσουν αφήνοντας, προς το παρόν, στάσιμη την κατασκευή του σταθμού Βενιζέλου, ο οποίος θα ολοκληρωθεί όταν επιλυθούν οι διαφορές για τα αρχαία και τη διαχείρησή τους. Παράλληλα υπάρχουν αρνητικά σχόλια ότι με υπαιτιότητα του Δήμου Θεσσαλονίκης καθυστερούν οι εργασίες στο Μετρό, κυρίως μετά την νέα προσφυγή που υπέβαλε στο Συμβούλιο της Επικρατείας με Αίτηση Ακύρωσης της τελευταίας Υπουργικής Απόφασης (ΥΑ), (ΥΠΠΟΑ/ΓΔΑΠΚ/ΤΑΧΜΑΕ/45879
/27147/1569/584/24.02.2014).
Η Ελληνική Εταιρεία Περιβάλλοντος και Πολιτισμού θεωρώντας ότι η όλη υπόθεση βρίσκεται σε ιδιαίτερα κρίσιμο στάδιο, παρεμβαίνει με τις ακόλουθες θέσεις.
Η Απόφαση του Υπουργού Πολιτισμού – Αθλητισμού κου Π. Παναγιωτόπουλου (24.02.2014), η οποία βασίστηκε στην κατά οριακή πλειοψηφία Γνωμοδότηση του Κεντρικού Αρχαιολογικού Συμβουλίου (αρ. 5/28.01.2014), ορίζει ότι πρέπει να ακολουθήσει προς έγκριση σειρά μελετών για την απόσπαση των αρχαιοτήτων, την προστασία και ανάδειξή τους, αλλά και να διασφαλισθεί από την ΑΤΤΙΚΟ Μετρό ο χώρος αποθήκευσης των αρχαιοτήτων που θα αποσπασθούν, ως την ώρα της επανατοποθέτησής τους εντός του σταθμού Βενιζέλου.
Η Ελληνική Εταιρεία πιστεύει ότι με αυτήν την υπουργική απόφαση υπήρξε μεν βελτίωση σε σύγκριση προς την αντίστοιχη απόφαση του Ιανουαρίου του 2013, ωστόσο και πάλι εκφράζει τις επιφυλάξεις της, γιατί δεν διασφαλίζεται αναντίρρητα η επανατοποθέτηση των αρχαιοτήτων στο -1 επίπεδο του σταθμού πριν από την λειτουργία του, αν και θίγεται επιγραμματικά. Δηλαδή δεν διατυπώνεται ευκρινώς η δέουσα προτεραιότητα και σειρά (ακολουθία) εκπόνησης των απαραίτητων μελετών και ενεργειών (ανασχεδιασμού του σταθμού παράλληλα με την αποτύπωση, απόσπαση, μετακίνηση, αποθήκευση και επανατοποθέτηση εν τέλει των αρχαιοτήτων κατά τη διάρκεια και πριν την ολοκλήρωση κατασκευής και λειτουργίας του σταθμού), αφήνοντας ουσιαστικά το κορυφαίο σημείο της επαναφοράς και επανατοποθέτησης ακάλυπτο.
Η Ελληνική Εταιρεία αρχικά αποδέχθηκε την αναγκαιότητα προσωρινής απομάκρυνσης των αρχαιοτήτων για την κατασκευή του σταθμού, επειδή οι περισσότεροι εμπλεκόμενοι φορείς είχαν αποκλείσει οποιαδήποτε αντίθετη λύση. Αγωνίστηκε όμως και η ίδια ώστε να επιβληθούν και να καθορισθούν οι προϋποθέσεις για την καλύτερη προστασία και ανάδειξη των αρχαιοτήτων εντός του σταθμού. Άλλωστε πολλά τεχνικά και άλλα θέματα, που θα έπρεπε να τύχουν της δέουσας προσοχής από την αρχή, έχουν αναθεωρηθεί από την ΑΤΤΙΚΟ Μετρό και το Υπ. Πολιτισμού, από τα τέλη του 2012 έως σήμερα, ακόμη ένας παράγοντας αμφισβήτησης των όποιων καλών προθέσεων και της αξιοπιστίας τους.
Στη συνεδρίαση του Κεντρικού Αρχαιολογικού Συμβουλίου της 28ης Ιανουαρίου 2014 έγινε εκτενής συζήτηση πάνω στο γεγονός ότι δεν είχε εξαντληθεί προηγουμένως η έρευνα για τη δυνατότητα κατασκευής του σταθμού χωρίς απομάκρυνση των αρχαίων με σχετική διερεύνηση – πραγματογνωμοσύνη από ανεξάρτητη ομάδα εμπειρογνωμόνων. Η τελική οριακή πλειοψηφία των μελών (8 υπέρ της εισήγησης της αρμόδιας Δ/νσης του Υπ. Πολιτισμού, με 7 υπέρ της κατάθεσης πραγματογνωμοσύνης), αποδεικνύει τις επιφυλάξεις που υπήρξαν μεταξύ των μελών του ΚΑΣ πάνω στο θέμα αυτό.
Από τις πληροφορίες που υπάρχουν, ο Δήμος απευθύνθηκε σε αξιόπιστους Οίκους και του εξωτερικού, εγνωσμένου επιστημονικού κύρους και εξειδικευμένους σε παρόμοια τεχνικά θέματα, ώστε να εξετάσουν τη δυνατότητα κατασκευής του σταθμού χωρίς την απομάκρυνση (και επανατοποθέτηση) των αρχαίων, τουλάχιστον στο μεγαλύτερο δυνατό τμήμα τους, καταθέτοντας άμεσα υψηλού επιπέδου αρχική αναφορά.
Η Ελληνική Εταιρεία υποστηρίζει μια παρόμοια προσέγγιση, εφόσον αυτή τεκμηριωθεί από έγκυρους ειδικούς επιστήμονες και με την προϋπόθεση ότι η πρόταση θα μπορεί να υλοποιηθεί σε ρεαλιστικά δεδομένα χρόνου, νομικών διαδικασιών και οικονομικών μεγεθών.
Η διάσωση και ανάδειξη των μοναδικών αρχαιοτήτων στο σταθμό Βενιζέλου με την παράλληλη ομαλή λειτουργία του σταθμού, που εξακολουθεί να προβληματίζει την κοινωνία της πόλης, είναι ζήτημα εξαιρετικά σημαντικό, για τούτο και υποστηρίζουμε την εξάντληση κάθε δυνατότητας εξεύρεσης της αρτιότερης τεχνικής λύσης για τη βέλτιστη υλοποίηση του έργου.
Με τιμή,
Κώστας Μ. Σταματόπουλος
Πρόεδρος
ΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΕΤΑΙΡΕΙΑΣ
ΤΜΗΜΑ ΤΕΧΝΗΣ ΚΑΙ ΙΣΤΟΡΙΑΣ ΤΗΣ ΤΕΧΝΗΣ
ΣΧΟΛΗ ΚΑΛΩΝ ΤΕΧΝΩΝ
ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΤΟΥ ΤΕΞΑΣ ΣΤΟ ΟΣΤΙΝ, ΗΠΑ
1 University Station D1300 – Austin, TX 78712-0337 – (
512
471-3382
Art FAX (512 471-7801 – Art History FAX (512) 471-5539
www.finearts.utexas.edu/aah
11 Ιουνίου 2014
Προς τον Αξιότιμο Κωνσταντίνο Τασούλα
Υπουργό Πολιτισμού
Υπουργείο Πολιτισμού και Αθλητισμού
Μπουμπουλίνας 20-22
10682, Αθήνα
Εκ μέρους του Διοικητικού Συμβουλίου της Ένωσης Βυζαντινών Σπουδών Βόρειας Αμερικής, μιας οργάνωσης περίπου 500 μελών σε ΗΠΑ και Καναδά, σας γράφω για να εκφράσω τη σοβαρή ανησυχία μας σχετικά με τους εξαγγελθέντες σχεδιασμούς για την απομάκρυνση αρχαιολογικών ευρημάτων από τη διασταύρωση των οδών Εγνατίας και Βενιζέλου. Αυτός ο τόπος, όπου διασώζεται το πιο σημαντικό σταυροδρόμι της πόλης της περιόδου της ύστερης αρχαιότητας καθώς και τμήματα της Βυζαντινής εμπορικής περιοχής, έχει μεγάλη σημασία για την ιστορία της Θεσσαλονίκης της Ρωμαϊκής και Βυζαντινής περιόδου. Σας παρακαλούμε να αναζητήσετε καινοτόμες λύσεις που θα επιτρέψουν στον ιστορικό τόπο να παραμείνει ανέπαφος, ενώ παράλληλα θα λύνουν κρίσιμα σύγχρονα, αστικά προβλήματα που αντιμετωπίζει η πόλη. Ζητούμε να δοθούν απαντήσεις που επιτρέπουν στην ιστορία της πόλης να συνυπάρξει – για τους κατοίκους, τους επισκέπτες και τους επιστήμονες – μέσα στη ζωντανή και σύγχρονη πόλη που η Ένωσή μας γνωρίζει και θαυμάζει.
Με σεβασμό και τις ευχαριστίες μας για την προσοχή σας,
Ειλικρινώς δικός σας,
Glenn Peers
Πρόεδρος, Ένωση Βυζαντινών Σπουδών Βόρειας Αμερικής
Καθηγητής, Πανεπιστήμιο του Τέξας, Όστιν, ΗΠΑ
Κοινοποίηση:
κ. Λίνα Μενδώνη, Γενική Γραμματέα Πολιτισμού
Δρ Μαρία Βλαζάκη-Ανδρεαδάκη, Γενική Διευθύντρια Αρχαιοτήτων και Πολιτιστικής Κληρονομιάς
ΨΗΦΙΣΜΑ
Η Γενική Συνέλευση της Χριστιανικής Αρχαιολογικής Εταιρείας, επιστημονικού σωματείου από τα παλαιότερα της Ελλάδας που έχει στόχο την προώθηση της έρευνας και κάθε άλλης επιστημονικής δραστηριότητας στον τομέα της βυζαντινής και μεταβυζαντινής αρχαιολογίας και τέχνης, εκφράζει τη μεγάλη της ανησυχία για την τύχη του μοναδικής σημασίας πολεοδομικού συγκροτήματος που αποκαλύφθηκε στο κέντρο της Θεσσαλονίκης, στη συμβολή των οδών Εγνατία και Βενιζέλου με αφορμή τα έργα κατασκευής του μητροπολιτικού σιδηροδρόμου της πόλης.
Το μνημειακό αυτό συγκρότημα που βρίσκεται στο σημείο διασταύρωσης της Μέσης οδού της βυζαντινής Θεσσαλονίκης, της δεύτερης πόλης της βυζαντινής αυτοκρατορίας, με τον κεντρικό κάθετο άξονα που οδηγούσε στο βυζαντινό λιμάνι της πόλης, διατηρεί το μνημειακό τετράπυλο, όπως είχε διαμορφωθεί στον 6ο αιώνα στη συμβολή των οδών. Σώζονται ακόμη κατά χώραν το κεντρικό αποχετευτικό σύστημα και οι βάσεις της κιονοστοιχίας της στοάς κατά μήκος του δρόμου. Πρόκειται για κατάλοιπα που ανάγονται από το 4ο έως και τον 9ο αιώνα. Tα ευρήματα είναι μοναδικά και έχουν ανεκτίμητη ιστορική και πολιτισμική αξία όχι μόνο για την Θεσσαλονίκη αλλά και για την παγκόσμια πολιτιστική κληρονομιά.
Η Γ.Σ. αποφάσισε να κάνει έκκληση στην Πολιτεία να φροντίσει, ώστε να διατηρηθεί το μοναδικό αυτό πολεοδομικό συγκρότημα κατά χώραν ως επισκέψιμος αρχαιολογικός χώρος στο κέντρο της Θεσσαλονίκης, αναζητώντας λύσεις συνύπαρξης του χώρου με το μητροπολιτικό σιδηρόδρομο που εξυπηρετεί τις κυκλοφοριακές ανάγκες της σύγχρονης πόλης. Εάν το πολεοδομικό αυτό συγκρότημα μετακινηθεί θα χάσει την αυθεντικότητά του ακόμη και αν τα ευρήματα επανατοποθετηθούν στη θέση τους.
Η δύσκολη, αλλά όχι αδύνατη επίτευξη αυτού του στόχου θα προσφέρει στους Θεσσαλονικείς ένα πολύτιμο μνημειακό τεκμήριο της μακραίωνης ιστορίας της πόλης και
ένα μοναδικό αξιοθέατο και στους έλληνες την αυτοπεποίθηση ότι είναι άξιοι να φέρουν την πολιτισμική τους κληρονομιά.
Ακριβές αντίγραφο από τα πρακτικά
της
Γενικής Συνέλευσης της 11ης Μαΐου 2014
H Πρόεδρος H Γενική Γραμματέας
Σοφία Καλοπίση-Βέρτη Μαρία Παναγιωτίδη
Ομ. Καθηγήτρια Πανεπιστημίου Αθηνών Ομ. Καθηγήτρια Πανεπιστημίου Αθηνών
Και στην μέση οι αναστεναγμοί και αγανάκτηση των πολιτών και επαγγελματιών της Θεσσαλονίκης .
Συνέντευξη Τύπου για τις εξελίξεις στο θέμα του Μετρό και των αρχαιοτήτων του Σταθμού Βενιζέλου έδωσε χθες/Πέμπτη 10 Ιουλίου 2014, ο Δήμαρχος και η Διοίκηση του Δήμου Θεσσαλονίκης, παρουσία πρόεδρος των Εργαζομένων Μετρό, εκπροσώπων επιστημονικών φορέων της πόλης και της χώρας.
Το Ιστορικό της υπόθεσης των αρχαιοτήτων του σταθμού Βενιζέλου του Μετρό Θεσσαλονίκης
1. 2004: Τα πρώτα λάθη και οι πρώτες παραλείψεις που σημάδεψαν την κακή πορεία του μετρό και την «κακή τύχη» των μνημείων της πόλης
Εκδίδεται η υπ’ αριθ. 46/22.11.2004 γνωμοδότηση του Κ.Α.Σ., για τη χωροθέτηση των σταθμών και τη χορήγηση άδειας εκσκαφικών εργασιών υπό ορισμένους όρους, στους οποίους περιλαμβάνεται και η συγκεκριμενοποίηση του βάθους της σήραγγας και των σταθμών στο τμήμα της γραμμής 2Α που διέρχεται από το Ιστορικό Κέντρο, εντός της παλαιάς πόλης, τουλάχιστον κάτω από τα 8,5-9,5 μέτρα. Δεν εξετάσθηκαν τρόποι προστασίας, διατήρησης και ανάδειξης σημαντικών αρχαιοτήτων, ειδικά μάλιστα σε σχέση με τα σχέδια κατασκευής, τις διαστάσεις και τα τεχνικά χαρακτηριστικά των σταθμών.
Ακολουθεί, την 29.12.2004, σχετική απόφαση του Υφυπουργού Πολιτισμού, με την οποία εγκρίθηκε η μελέτη χάραξης του έργου για την κατασκευή του Μετρό Θεσσαλονίκης και επιβλήθηκε η προηγούμενη σωστική ανασκαφική έρευνα σε ορισμένες θέσεις, μεταξύ των οποίων ο σταθμός Βενιζέλου, λόγω της πιθανής αποκάλυψης δημοσίων κτισμάτων με ιδιαίτερη σημασία για την ιστορία και την τοπογραφία της πόλης, όπως λείψανα σχετικά με τη διασταύρωση του decumanus maximus. Με την ίδια απόφαση ορίσθηκε ότι σε περίπτωση αποκάλυψης αρχαιοτήτων το θέμα της καθαίρεσής τους και απόδοσης του χώρου, ή της καθ’ οιονδήποτε τρόπο διατήρησής τους, θα αποφασίζεται ύστερα από γνωμοδότηση του Κ.Α.Σ.
2. Τα γεγονότα που έλαβαν χώρα στα τέλη του 2012
Το φθινόπωρο του 2012 άρχισε η ανασκαφική έρευνα στο Σταθμό Βενιζέλου από την 9η Ε.Β.Α. Τότε άρχισε να επιβεβαιώνεται ότι θα ερχόταν στο φως η αρχαία Εγνατία σε όλο το πλάτος της. Το Δεκέμβριο του 2012, η ανασκαφική εργασία έφθασε σε βάθος 6,5 μέτρα κάτω από τη σημερινή Εγνατία, δηλαδή ακριβώς στη στάθμη στην οποία είχε προβλεφθεί να κατασκευασθεί το πρώτο επίπεδο του Σταθμού Βενιζέλου του μετρό (: υποδοχή επιβατών και εκδοτήρια εισιτηρίων).
Τότε αποκαλύφθηκαν σε όλο τους το μεγαλείο τα αρχαία μνημεία και η ιστορία της πόλης και του εμπορικού κέντρου της. Το ιστορικό και τα αποτελέσματα της ανασκαφής περιγράφονται αναλυτικά στο υπ’ αριθ. πρωτ. 7079/31.12.2012 έγγραφο της 9ης ΕΒΑ προς το Υπουργείο Παιδείας και Θρησκευμάτων, Πολιτισμού και Τουρισμού, το οποίο συνοδεύεται από τεύχος τεκμηρίωσης και φωτογραφίες. Η 9η Ε.Β.Α. προσπάθησε να υποστηρίξει (προς την ΑΜ ΑΕ και το αρμόδιο Υπουργείο) την ανάγκη εξεύρεσης λύσης διατήρησης των αρχαίων στη θέση τους.
3. Ιανουάριος 2013: Γνωμοδότηση του ΚΑΣ και έκδοση Υπουργικής Απόφασης Τζαβάρα – Το διχαστικό δίλημα «ή μετρό ή αρχαία»
Το θέμα της έγκρισης ή μη της διατήρησης των μνημείων του σταθμού Βενιζέλου εισήχθη προς συζήτηση στο Κ.Α.Σ. (συνεδρίαση 2/15.01.2013). Τελικά το Κ.Α.Σ. γνωμοδότησε ομόφωνα υπέρ της έγκρισης της απόσπασης των αρχαιολογικών καταλοίπων του σταθμού Βενιζέλου και υπέρ της αποδόμησης των τμημάτων που σώζονται αποσπασματικά, υπό την προϋπόθεση ότι πριν από τις εργασίες απόσπασης θα προηγηθεί δέσμευση παραχώρησης του στρατοπέδου Παύλου Μελά ή «άλλου ανάλογου χώρου».
Ακολούθως, εκδόθηκε η υπ’ αριθμ. ΥΠΑΙΘΠΑ/ΓΓΠ/ΓΔΑΠΚ/ΤΑΧΜΑΕ/10873/ 4953/408/180/24.1.2013 απόφαση του Αναπληρωτή Υπουργού του Υπουργείου Παιδείας και Θρησκευμάτων, Πολιτισμού και Αθλητισμού («απόφαση Τζαβάρα»), με την οποία εγκρίθηκε η απόσπαση των αρχαιολογικών καταλοίπων και η μη διατήρηση των αποσπασματικά σωζόμενων αρχαιοτήτων, σύμφωνα με τη γνωμοδότηση του Κ.Α.Σ. και υπό τον όρο της δέσμευσης καταλλήλου χώρου για τη μεταφορά των αρχαιοτήτων.
4. Μάρτιος – Δεκέμβριος 2013: Η αντίδραση του Δήμου Θεσσαλονίκης και τα ευεργετικά – διορθωτικά αποτελέσματά της μέχρι την έκδοση της απόφασης αναστολής του ΣτΕ
Φεβρουάριος-Μάρτιος 2013: ο Δήμος Θεσσαλονίκης αναλαμβάνει δράση: Ειδική Συνεδρίαση του Δημοτικού Συμβουλίου (04.03.2013) και συγκρότηση Επιτροπής Εργασίας φορέων και επιστημόνων της πόλης
Μπροστά στους κινδύνους α) να καταστραφεί η ιστορία αλλά και το μέλλον της πόλης και β) να διχαστεί επικίνδυνα η κοινωνία της, ο Δήμος Θεσσαλονίκης κινήθηκε άμεσα σε δύο παράλληλα και διαφορετικά επίπεδα: Ένα επιστημονικό – τεχνικό και ένα διοικητικό – δικαστικό (αίτηση θεραπείας, αίτηση ακυρώσεως, αίτηση αναστολής). Ο στόχος ένας: Η κοινωνική, οικονομική και πολιτισμική – ανθρωπιστική αξία του θέματος. Ο βασικός λόγος προφανής: Κανείς δεν πείσθηκε ότι είναι αδύνατη η συνύπαρξη.
Στο επιστημονικό – τεχνικό επίπεδο, ο Δήμος Θεσσαλονίκης ανέλαβε την πρωτοβουλία να διερευνήσει και άλλες τεχνικές λύσεις, πέραν δηλαδή της απόσπασης των αρχαιοτήτων και της έκθεσής τους ως συνόλου σε άλλη θέση, προκειμένου να προστατευθούν και να αναδειχθούν οι αρχαιότητες στο χώρο που αποκαλύφθηκαν και συγχρόνως να διασφαλιστεί η ολοκλήρωση του μετρό της Θεσσαλονίκης.
Έτσι, στο πλαίσιο της σχετικής απόφασης του Δημοτικού Συμβουλίου Θεσσαλονίκης, που συγκλήθηκε σε Ειδική Συνεδρίαση το Μάρτιο του 2013 (04.03.2013), με πρωτοβουλία του Δήμου Θεσσαλονίκης συγκροτήθηκε Επιτροπή Εργασίας, στην οποία μετείχαν, εκτός από τον Δήμο, όλοι οι αρμόδιοι επιστημονικοί φορείς της πόλης (Πανεπιστήμιο, ΤΕΕ/ΤΚΜ), ενώ σε όλες τις εργασίες και συνεδριάσεις της ήταν παρόντες και εξέφραζαν τις απόψεις τους και εκπρόσωποι της «Αττικό Μετρό ΑΕ».
Οι επιστήμονες της πόλης που εργάσθηκαν στο πλαίσιο αυτής της Επιτροπής την Άνοιξη του 2013 δεν είχαν εντολή και αρμοδιότητα να μελετήσουν τη δυνατότητα διατήρησης του συνόλου ή μέρους των μνημείων κατά την κατασκευή του σταθμού. Οι εντολές που έλαβαν καθρέφτιζαν την κοινωνική και πολιτική ομοψυχία που είχε επιτευχθεί στο Δημοτικό Συμβούλιο: να αποδειχθεί η δυνατότητα συνύπαρξης, να μην απομακρυνθούν τα μνημεία εκτός Θεσσαλονίκης και να μη διχάσει την πόλη το δίλημμα «ή μετρό ή αρχαία».
Απρίλιος-Μάιος 2013: Οι τέσσερις προτάσεις της Επιτροπής Εργασίας, ομόφωνη πρόκριση εκ μέρους της Επιτροπής της πρότασης Αλεξοπούλου-Παπακώστα, ενημέρωση του Υπουργείου και της Αττικό Μετρό ΑΕ, η σιωπή και ο βρώμικος πόλεμος
Από τις εργασίες της Επιτροπής προέκυψαν τέσσερις προτάσεις, εκ των οποίων ομόφωνα προκρίθηκε η λύση των καθηγητών της Πολυτεχνικής Σχολής του ΑΠΘ, Α. Αλεξοπούλου και Γ. Παπακώστα, με την υποστήριξη των αρχιτεκτόνων Δ. Χατζόπουλου, Χ. Αγαλερίδη, Σ. Αντωνιάδη. Η πρόταση αυτή εξασφαλίζει αδιάσπαστη ενότητα του αρχαιολογικού χώρου και δυνατότητα θέασης αυτού ολόκληρου, επιτυγχάνει διατήρηση των Μνημείων στο μέγιστο δυνατό βαθμό, λειτουργεί θετικά για την προσέλκυση επισκεπτών, πέραν των χρηστών του Μετρό, επιτρέπει την αναγκαία σύνδεση των συγκεκριμεών Μνημείων με τα λοπά (επιφανειακά) Μνημεία του περιβάλλοντος χώρου και περιλαμβάνει ήπιες και ευχερώς αναστρέψιμες ή αντικαταστάσιμες κατασκευές.
Εκτός των άλλων, η πρόταση αυτή προβλέπει, για τη διακίνηση των επιβατών, επέκταση και ανάλογη διαμόρφωση των επιφανειακών εισόδων – εξόδων του Σταθμού στις αντίστοιχες πλευρικές σημερινές θέσεις, στις οποίες υπάρχει ελεύθερος κοινόχρηστος χώρος χωρίς οικοδομές, έτσι ώστε να εξασφαλίζεται απευθείας μετακίνηση από και στα κατώτερα επίπεδα, χωρίς υποχρεωτική διέλευση από το επίπεδο των Μνημείων. Με τον τρόπο αυτό, αποφεύγεται πλήρως η καταστροφή και διάσπαση του αρχαιολογικού χώρου.
Μάρτιος 2013: Ο Δήμος Θεσσαλονίκης ασκεί αίτηση θεραπείας της «απόφασης Τζαβάρα»
Στο διοικητικό – δικαστικό επίπεδο, ο Δήμος Θεσσαλονίκης υπέβαλε την από 21.03.2013 αίτηση θεραπείας προς τον Αναπληρωτή Υπουργό Π.Θ.Π.Α., με την οποία ζήτησε την ανάκληση της απόφασής του, προκειμένου να επανεξετασθεί το θέμα της διατήρησης των ευρημάτων in situ, επισημαίνοντας το υψηλό κόστος του έργου της απόσπασης και τα αμφίβολα αποτελέσματα αυτής. Ο Δήμος τόνισε επίσης τη σημασία των ευρημάτων, από τα οποία αποκαλύφθηκε ότι το σταυροδρόμι της αρχαιότητας μαρτυρεί την αδιάλειπτη χρήση της περιοχής επί 17 αιώνες με πανομοιότυπο τρόπο και κατέδειξε ότι η απόσπασή του στερεί τους Έλληνες και τους Θεσσαλονικείς από τη μοναδική και ανεπανάληπτη ευκαιρία να σφυρηλατούν βιωματικά στην καθημερινότητα της σύγχρονης ζωής την αδιάσπαστη ιστορική και εθνική ταυτότητά τους.
Ιούνιος – Ιούλιος 2013: αίτηση ακυρώσεως της «απόφασης Τζαβάρα» από το Δήμο Θεσσαλονίκης ενώπιον του ΣτΕ, αίτηση αναστολής, έκδοση προσωρινής διαταγής: Το σταυροδρόμι διασώζεται (προσωρινά)
Το Υπουργείο Πολιτισμού δεν αντέδρασε στην αίτηση θεραπείας που υπέβαλε ο Δήμος το Μάρτιο του 2013 και δεν ανέλαβε καμία απολύτως θετική πρωτοβουλία. Έτσι, εξανάγκασε το Δήμο στην άσκηση καταρχήν αίτησης ακυρώσεως της «απόφασης Τζαβάρα» (17.06.2013) και στη συνέχεια αιτήσεως αναστολής της ενώπιον του ΣτΕ με αίτημα προσωρινής διαταγής. Την 23.07.2013 χορηγήθηκε από το ΣτΕ προσωρινή διαταγή με την οποία απαγορεύθηκαν οι εργασίες απόσπασης σε εκτέλεση της «απόφασης Τζαβάρα».
Ιούνιος-Ιούλιος 2013: οι προσπάθειες του Υπουργείου Πολιτισμού να εισαχθούν στο ΚΑΣ προς έγκριση οι μελέτες απόσπασης και στη συνέχεια να ανακληθεί η προσωρινή διαταγή
Το Υπουργείο Πολιτισμού επιδίωξε καταρχήν την ανάκληση της προσωρινής διαταγής και στη συνέχεια, όταν απέτυχε, επέμεινε στην εκδίκαση της αιτήσεως αναστολής ενώπιον του ΣτΕ, επιμένοντας στην άνευ όρων εκτέλεση της επίμαχης Υπουργικής Απόφασης και στην άμεση απόσπαση των Μνημείων, χωρίς καμία προηγούμενη εξασφάλιση για την προστασία και ανάδειξή τους στον τόπο τους και για την τήρηση της νομιμότητας.
Οκτώβριος 2013: Εκδίκαση στο ΣτΕ της αίτησης αναστολής της «απόφασης Τζαβάρα» του Δήμου Θεσσαλονίκης
4.12.2013: συνάντηση εργασίας στο Δημαρχείο Θεσσαλονίκης, με πρωτοβουλία και υπό την αιγίδα του Δήμου Θεσσαλονίκης μεταξύ στελεχών και τεχνικών της Αττικό Μετρό ΑΕ και των βασικών συντελεστών-μελετητών της πρότασης Αλεξοπούλου-Παπακώστα που είχε προκριθεί ομόφωνα από την Επιτροπή Εργασίας που είχε συγκροτηθεί με απόφαση του Δημοτικού Συμβουλίου Θεσσαλονίκης. Στη συνάντηση παρευρέθηκαν εκπρόσωποι του Συλλόγου Ελλήνων Αρχαιολόγων και του Συλλόγου Αρχιτεκτόνων Θεσσαλονίκης.
10.12.2013: Η 528/10.12.2013 απόφαση Επιτροπής Αναστολών του ΣτΕ περί αναστολής εκτέλεσης της απόφαση Τζαβάρα
Η Επιτροπή Αναστολών του ΣτΕ εξέδωσε στις 10.12.2013 την 528/2013 απόφαση, με την οποία ανεστάλη η εκτέλεση της «απόφασης Τζαβάρα», κατά το μέρος που ενέκρινε την απόσπαση των αρχαιοτήτων με σκοπό τη μεταφορά τους σε άλλη θέση, διευκρινίζοντας ρητά ότι η αναστολή δεν εμποδίζει την εκπόνηση και η έγκριση μελετών για την προστασία των αρχαιοτήτων.
Με την ανωτέρω δικαστική απόφαση – και με αναλυτικές και εμπεριστατωμένες αιτιολογίες – καταδεικνύονται τα κενά, οι παραλείψεις και οι παραβάσεις που είχαν εμφιλοχωρήσει πριν, κατά, αλλά και μετά την έκδοση της επίμαχης Υπουργικής Απόφασης. Με την ίδια δικαστική απόφαση διαπιστώνεται – με τον πιο πανηγυρικό και αυθεντικό τρόπο – ότι η διοίκηση (και μόνον αυτή, βέβαια) είχε και έχει τη δυνατότητα και την υποχρέωση να προχωρήσει στις διοικητικές ενέργειες που απαιτούνται για την αποκατάσταση της νομιμότητας, και ότι δεν εμποδιζόταν σ’ αυτό από την εκκρεμή αίτηση ακυρώσεως, ούτε από την προσωρινή διαταγή, ούτε ακόμη από την απόφαση αναστολής. Είναι χαρακτηριστικό ότι η ως άνω απόφαση καταλήγει και στην εξής επί λέξει ρητή υπόμνηση και υπόδειξη προς τη διοίκηση: «Οίκοθεν πάντως νοείται ότι από την εν μέρει αποδοχή της κρινόμενης αίτησης αναστολής και την απαγόρευση απόσπασης των αρχαιοτήτων έως την έκδοση απόφασης επί της ασκηθείσας αίτησης ακυρώσεως, δεν κωλύεται η εκπόνηση ή η έγκριση μελετών ή η έκδοση άλλων διοικητικών πράξεων οι οποίες κατατείνουν στην προστασία και ανάδειξη του μνημείου, σύμφωνα με τα προεκτεθέντα».
27.12.2013: πρόσθετη παρέμβαση της Αττικό Μετρό ΑΕ στο ΣτΕ υπέρ του κύρους της «απόφασης Τζαβάρα»
5. 2014 έως ΣΗΜΕΡΑ
Ιανουάριος-Φεβρουάριος 2014: Νέα γνωμοδότηση του ΚΑΣ (με πλειοψηφία μιας ψήφου, 8:7) και νέα Υπουργική Απόφαση (Παναγιωτόπουλου)
Η 5/28.01.2014 νέα γνωμοδότηση του ΚΑΣ
Στη συνεδρίαση του ΚΑΣ παρουσιάσθηκαν δύο προτάσεις της Αττικό Μετρό ΑΕ και του Υπουργείου Πολιτισμού, ως «εξελίξεις» των τεσσάρων προσεγγίσεων που είχαν προκύψει από την πρωτοβουλία του Δήμου, και μια χωρίς χρονολογία σύνταξης «μελέτη» της Αττικό Μετρό ΑΕ με τίτλο «διερεύνηση εναλλακτικών προτάσεων για το σταθμό Βενιζέλου».
Μετά από αλλεπάλληλες ψηφοφορίες, 8 από τα 15 μέλη του ΚΑΣ δέχθηκαν την «εισήγηση της υπηρεσίας» και ψήφισαν υπέρ της απόσπασης και επανατοποθέτησης, έπειτα από τη μελέτη κατασκευής του σταθμού «στη βάση του συνδυασμού των προτάσεων 6 και 4», ενώ τα 7 από τα 15 μέλη του ΚΑΣ ψήφισαν να γίνει πραγματογνωμοσύνη από τρίτους ειδικούς για τη δυνατότητα κατασκευής του σταθμού Βενιζέλου χωρίς απόσπαση των μνημείων.
24.02.2014: Έκδοση νέας απόφασης του Υπουργού Πολιτισμού και Αθλητισμού («απόφαση Παναγιωτόπουλου)
Εγκρίνεται η «απόσπαση και επανατοποθέτηση των αρχαιοτήτων εντός του σταθμού Βενιζέλου, μετά την κατασκευή του, στη στάθμη -1, σύμφωνα με την πρόταση 6 [σ.σ. φέρεται ως πρόταση του Υπουργείου] σε συνδυασμό με την πρόταση 4 [σ.σ. πρόταση Αλεξοπούλου-Παπακώστα], διότι από τον συνδυασμό αυτών διασφαλίζεται στο μέγιστο βαθμό η προστασία των συγκεκριμένων αρχαιοτήτων καθώς και η αίσθηση του συνόλου και της ενότητας του αρχαιολογικού χώρου».
02.04.2014: Η εκδίκαση της αιτήσεως ακυρώσεως στις 02.04.2014
Μέχρι την ημέρα της εκδίκασης (02.04.2014) το Υπουργείο δεν είχε στείλει στο Δήμο Θεσσαλονίκης τα πρακτικά της συνεδρίασης του ΚΑΣ του Ιανουαρίου 2014 ούτε τη «μελέτη» της Αττικό Μετρό ΑΕ.
24.04.2014: Αίτηση θεραπείας του Δήμου Θεσσαλονίκης για την ανάκληση – συμπλήρωση – διόρθωση της «απόφασης Παναγιωτόπουλου»
Μάιος 2014: Αντικαθίστανται από τον Υπουργό Πολιτισμού τα 4 από τα 7 μέλη του ΚΑΣ που είχαν μειοψηφίσει στη συνεδρίαση του Ιανουαρίου 2014. Άλλα 2 από τα 7 μέλη δεν ήταν δυνατόν να αντικατασταθούν, γιατί μετέχουν εκ του νόμου. Τοποθετήθηκαν 5 νέα μέλη, μεταξύ των οποίων και ο σύμβουλος της Αττικό Μετρό ΑΕ, κ. Τιβέριος
17.06.2014: Αίτηση ακύρωσης της «απόφασης Παναγιωτόπουλου» από το Δήμο Θεσσαλονίκης στο ΣτΕ
Μονόδρομος για τον Δήμο και την πόλη, προκειμένου να μην βρεθούν προ τετελεσμένων γεγονότων, με τα Μνημεία να έχουν αποσπασθεί (με τη ζημία που αυτό που θα συνεπαγόταν), χωρίς αυτό να είναι αναγκαίο για να κατασκευαστεί ο σταθμός Βενιζέλου.
26.06.2014: Απόφαση του ΣτΕ για κατάργηση της πρώτης δίκης (ΣτΕ 2381/26.06.2014 ΤΜΗΜΑ Ε΄)
Η διάσκεψη έγινε στις 21.05.2014 και η απόφαση δημοσιεύθηκε στις 26.06.2014. Το δικαστήριο αποφάσισε ότι η δίκη καταργήθηκε, με τη σκέψη ότι η «απόφαση Παναγιωτόπουλου» αντικατέστησε πλήρως την «απόφαση Τζαβάρα», που αποτελούσε αντικείμενο της δίκης. Επομένως, η απόφαση του ΣτΕ δεν αποτελεί «απόρριψη» της προσφυγής του Δήμου Θεσσαλονίκης. Στην πραγματικότητα, η αίτηση ακύρωσης της «απόφασης Τζαβάρα» δρομολόγησε όλες τις εξελίξεις που ακολούθησαν. Ωστόσο, η κατάργηση της δίκης συνεπάγεται την παύση ισχύος της απόφασης αναστολής του Δεκεμβρίου του 2013: δηλαδή και πάλι τα Μνημεία και το ιστορικό σταυροδρόμι βρίσκονται σε κίνδυνο.
Μάιος-Ιούνιος 2014: Ο Δήμος Θεσσαλονίκης απευθύνεται σε ειδικούς – οίκους του εξωτερικού – ζητώντας την πραγματογνωμοσύνη για τη δυνατότητα μη απόσπασης των αρχαιοτήτων κατά την κατασκευή του σταθμού. Τρεις εξ αυτών έχουν στείλει απαντητικές επιστολές στον Δήμο, δηλώνοντας τη διαθεσιμότητά τους να μελετήσουν τα αρχικά στοιχεία και εντός ολίγων ημερών να αποφανθούν για τη δυνατότητα μη απόσπασης και στη συνέχεια να προχωρήσουν σε σχετικές εμπεριστατωμένες μελέτες.
Ιούνιος 2014: το αρχικό διχαστικό δίλημμα «ή μετρό ή αρχαία» μετασχηματίζεται σε «ή σταθμός ή αρχαία»
Ο Υπουργός Υποδομών, κ. Χρυσοχοϊδης, στο περιθώριο της υπογραφής μνημονίου συνεργασίας για τον Δυτικό Προαστιακό Σιδηροδρόμο στο Δημαρχείο Θεσσαλονίκης (26.06.2014), δηλώνει πως «ανεξάρτητα από τις δικαστικές διαδικασίες εξαιτίας των προσφυγών του Δήμου Θεσσαλονίκης, το μέτωπο της σήραγγας του Μετρό Θεσσαλονίκης και των έργων, από τη Νέα Ελβετία μέχρι τον Σιδηροδρομικό Σταθμό είναι πεντακάθαρο και οι εργασίες μπορούν να συνεχιστούν απρόσκοπτα. Οι υπόγειες εργασίες του Μετρό θα συνεχίζονται στο διάστημα αυτό και όταν ξεκαθαρίσουν τα όποια προβλήματα, τότε θα συμπληρωθούν οι αναγκαίες κατασκευές».
Ωστόσο, η Αττικό Μετρό ΑΕ, ο Γ.Γ. Δημοσίων Έργων και η εργολάβος κοινοπραξία υποστηρίζουν (27.06.2014 έως σήμερα) ότι ο σταθμός Βενιζέλου κινδυνεύει να μην κατασκευαστεί, με ό,τι αυτό συνεπάγεται για την ορθή ολοκλήρωση και λειτουργία του νέου συγκοινωνιακού μέσου.
Μέχρι να αποδειχθεί ότι υπάρχει άλλη λύση, όπως (το πιθανότερο) η κατασκευή του σταμού χωρίς απομάκρυνση των μνημείων, ο Δήμος Θεσσαλονίκης δηλώνει πως έχει χάσει την εμπιστοσύνη του στην Αττικό Μετρό ΑΕ και στο Υπουργείο Πολιτισμού, που αρνούνται κάθε σοβαρή προσπάθεια διερεύνησης, αγνοώντας το κόστος και την ανεπανάληπτη ζημιά που προκαλεί η «απόσπαση», και δεν κάνει πίσω στην υπεράσπιση του πλούτου της πόλης, στην εξασφάλιση του μέλλοντός της και των προοπτικών της.
Μερικές κρίσιμες διευκρινίσεις
Με την απόφαση αναστολής που εκδόθηκε από το ΣτΕ το Δεκέμβριο του 2013, αποδείχθηκε ότι το Υπουργείο Πολιτισμού τηρούσε παρελκυστική στάση και αναληθώς διέδιδε ότι δεν επιτρέπεται από το νόμο να προχωρήσει σε ακύρωση της «απόφασης Τζαβάρα» και στην έκδοση νέας υπουργικής απόφασης, προτού ο Δήμος Θεσσαλονίκης αποσύρει την προσφυγή του στο ΣτΕ.
Όλο το 2013 το Υπουργείο Πολιτισμού και η Αττικό Μετρό ΑΕ αρνούνταν να ενεργήσουν όπως όφειλαν. Αντ’ αυτού, λασπολογούσαν τον Δήμο Θεσσαλονίκης, τους αρχαιολόγους και τα αρχαιολογικά ευρήματα, επιρρίπτοντάς τους τις καθυστερήσεις στο έργο του Μετρό. Επέμεναν στο δίλημμα «ή μετρό ή αρχαία», προσπαθώντας να αποκρύψουν τις πραγματικές αιτίες της καθυστέρησης του έργου (σχεδιαστικά και χρηματοδοτικά προβλήματα, ως επί το πλείστον, που έως σήμερα ταλαιπωρούν το έργου).
Η Αττικό Μετρό ΑΕ, παρά το γεγονός ότι προσκλήθηκε από το Δήμο και πήρε μέρος στις εργασίες της Επιτροπής, δεν συνέπραξε ουσιαστικά και αντέδρασε με έμφαση στο αποτέλεσμα που προκρίθηκε ομόφωνα. Και το Υπουργείο Πολιτισμού αρνήθηκε κάθε ενέργεια. Μόνο μετά την έκδοση της απόφασης αναστολής από το ΣτΕ, αποφάσισαν να «συμμορφωθούν», βεβιασμένα όμως και με αμφίβολα αποτελέσματα.
Από την άλλη μεριά, ο Δήμος δεν ζήτησε ποτέ την απόσπαση των μνημείων ούτε τη δέχθηκε ως αναγκαία ή ενδεδειγμένη ή, έστω, ωφέλιμη. Το αντίθετο. Αντιδρώντας άμεσα στην «απόφαση Τζαβάρα» υποστήριξε ότι τα μνημεία πρέπει να παραμείνουν στη θέση τους (in situ), τόσο κατά όσο και μετά την κατασκευή του σταθμού.
Και οι επιστήμονες που εργάσθηκαν την Άνοιξη του 2013 δεν είχαν εντολή ούτε επιστημονική ευχέρεια να εξετάσουν το θέμα της διατήρησης των μνημείων κατά τη διάρκεια κατασκευής του σταθμού. Οι εντολές που έλαβαν καθρέφτιζαν την κοινωνική και πολιτική ομοψυχία που είχε επιτευχθεί στο Δημοτικό Συμβούλιο: να αποδειχθεί η δυνατότητα συνύπαρξης, να μην απομακρυνθούν τα μνημεία εκτός Θεσσαλονίκης και να μη διχάσει την πόλη το δίλημμα «ή μετρό ή αρχαία».
Επιπλέον, ασφαλής και έγκυρη διαβεβαίωση ότι ο σταθμός Βενιζέλου δεν μπορεί να κατασκευαστεί, αν δεν απομακρυνθούν προηγουμένως οι αρχαιότητες, δεν υπήρξε ποτέ, γιατί απλούστατα δεν ζητήθηκε από τους αρμόδιους (πολιτική ηγεσία, Αττικό Μετρό) ούτε τον Ιανουάριο του 2013 ούτε και τον Ιανουάριο του 2014. Όσα αντίθετα «μελέτησε» η Αττικό Μετρό ΑΕ δεν έπρεπε να γίνουν δεκτά με τη νέα Υπουργική Απόφαση (Παναγιωτόπουλου) της 24.02.2014.
Επίσης, η πρώτη αίτηση ακύρωσης της «απόφασης Τζαβάρα» που άσκησε ο Δήμος Θεσσαλονίκης δεν διέκοψε καμία εργασία στο σταθμό Βενιζέλου. Μόνο το παράνομο και καταστροφικό ξήλωμα μνημείων ανεκτίμητης αξίας, το οποίο απαγόρευσε το ΣτΕ, αρχικά με την προσωρινή διαταγή του Ιουλίου και στη συνέχεια με την απόφαση αναστολής του Δεκεμβρίου του 2013. Το ΣτΕ δεν έκανε χάρη στο Δήμο Θεσσαλονίκης, αλλά εφάρμοσε το νόμο και τίμησε τον πολιτισμό και την ιστορία της πόλης και της χώρας.
Τέλος, μόνοι υπαίτιοι για την καθυστέρηση στο έργο του Μετρό και τις άλλες απώλειες που βιώνει η πόλη και οι κάτοικοί της είναι όσοι είχαν την εξουσία και την ευθύνη να πάρουν σωστές αποφάσεις, να διαχειρισθούν με διαφάνεια και χρηστότητα το δημόσιο χρήμα και να προστατεύσουν τον πλούτο της χώρας, αλλά δεν το έκαναν.
ΣΧΟΛΙΑ ΓΙΑ ΤΗ ΝΕΑ Υπουργική Απόφαση («απόφαση Παναγιωτόπουλου»
-Η «απόφαση Παναγιωτόπουλου» κατ’ αρχήν αποτελεί δικαίωση του Δήμου Θεσσαλονίκης και της πόλης, καθώς αναγνωρίζει επιτέλους τη σπουδαιότητα των αρχαιοτήτων και μεριμνά για την συνύπαρξη αρχαίων και μετρό.
-Όμως, όπως φάνηκε από τη συζήτηση της υπόθεσης αυτής στο ΚΑΣ τον Ιανούαριο του 2014, που προηγήθηκε και οδήγησε στην «απόφαση Παναγιωτόπουλου», επιβεβαιώθηκε η αρχική υποψία ότι μπορεί να επιτευχθεί η συνύπαρξη αρχαίων και μετρό χωρίς καν να αποσπαστούν οι αρχαιότητες, αφού προβλέπονται διαδικασίες ανάθεσης σε διεθνή οίκο για τη σχετική πραγματογνωμοσύνη
-Η «απόφαση Παναγιωτόπουλου» λαμβάνει και πάλι ως δεδομένη την αναγκαιότητα απόσπασης και επανατοποθέτησης των αρχαιοτήτων προκειμένου να κατασκευαστεί ο σταθμός. Πώς, όμως, θεωρείται αυτό δεδομένο, εφόσον δεν υπάρχει πραγματογνωμοσύνη που να το βεβαιώνει; Τέτοια πραγματογνωμοσύνη δεν υπάρχει, διότι ποτέ δεν ζητήθηκε.
-Επιπλέον, αυτός ο «συνδυασμός» των δύο τόσο διαφορετικών προτάσεων, στην πραγματικότητα δύο διαφορετικών τεχνικών προσεγγίσεων, είναι τελείως αόριστος …
Είναι ανακόλουθος ο Δήμος Θεσσαλονίκης προβαίνοντας σε αίτηση ακύρωσης της «απόφασης Παναγιωτόπουλου» που προβλέπει την απόσπαση και επανατοποθέτηση των αρχαιοτήτων;
-Όχι, διότι, καθώς η «απόφαση Τζαβάρα» όριζε την απόσπαση και μεταφορά εκτός Θεσσαλονίκης των αρχαιοτήτων, ο Δήμος Θεσσαλονίκης με την πρώτη αίτηση ακύρωσης αυτής της απόφασης τον Ιούνιο του 2013, ζητούσε την επανατοποθέτηση…
Δηλαδή το μίνιμουμ δυνατό στις τότε συνθήκες, τουλάχιστον να επιστρέψουν οι αρχαιότητες στον τόπο τους.
-Παρ’ όλα αυτά, ο Δήμος Θεσσαλονίκης ποτέ δεν ζήτησε την απόσπαση των μνημείων. Αντιθέτως, υποστήριξε από την πρώτη στιγμή ότι τα μνημεία πρέπει να παραμείνουν στη θέση τους (in situ), τόσο κατά όσο και μετά την κατασκευή του σταθμού Βενιζέλου.
ΑΙΤΙΟΛΟΓΙΕΣ ΑΠΟΦΑΣΗΣ ΑΝΑΣΤΟΛΗΣ ΤΟΥ ΣτΕ (της 10.12.2013)
Περαιτέρω, το ΣτΕ περιέλαβε στην απόφασή του, μεταξύ άλλων και τις εξής κρίσιμες σκέψεις, αιτιολογίες και παραδοχές: Ότι στα στοιχεία του φακέλου δεν περιλαμβάνονται μελέτες με εναλλακτικές λύσεις κατασκευής του σταθμού ή κατάργησής του, προκειμένου το μνημείο να προστατευτεί και να αναδειχθεί in situ, όπως επιβάλλεται από τις διατάξεις του Συντάγματος και του ν. 3028/2002, ενόψει και του καθολικού χαρακτήρα για όλους τους πολίτες αγαθού της πολιτιστικής κληρονομιάς και ιδίως της ανάγκης διαφύλαξης της κληρονομιάς αυτής και της ιστορικής μνήμης χάριν των επόμενων γενεών.
Ότι η διοίκηση όφειλε, πριν από την έγκριση οιασδήποτε υλικής επέμβασης επί του συγκεκριμένου μνημείου, να ερευνήσει πλήρως δια των αρμοδίων επιστημονικών συμβουλίων και με βάση τεχνικές μελέτες τη δυνατότητα διατήρησης των αρχαιοτήτων στη θέση στην οποία αποκαλύφθηκαν, διασφαλίζοντας έτσι στο ακέραιο την αυθεντικότητά τους, εν ανάγκη και με την επιβολή όρων για τον επανασχεδιασμό της τεχνικής μελέτης του σταθμού στη συγκεκριμένη θέση.
Ότι, αν από τις σχετικές μελέτες είχε διαπιστωθεί ότι η διατήρηση των αρχαιοτήτων in situ είναι απολύτως αδύνατη, ακόμη και με τον ανασχεδιασμό του σταθμού με λογική αύξηση του κόστους, η διοίκηση είχε υποχρέωση να προβεί – δυνάμει των ως άνω μελετών – σε στάθμιση της σπουδαιότητας του μνημείου και της αναγκαιότητας κατασκευής του σταθμού.
Ότι, εφόσον κατά την εκτίμηση της διοίκησης το μετρό της Θεσσαλονίκης αποτελεί μεγάλο τεχνικό έργο εξαιρετικής σημασίας για την εθνική οικονομία και την ικανοποίηση ζωτικών αναγκών των κατοίκων της Θεσσαλονίκης, η δε λειτουργία του δεν μπορεί να διασφαλιστεί από τεχνική άποψη χωρίς την κατασκευή του σταθμού Βενιζέλου, η διοίκηση, πριν επιτρέψει την απόσπαση και μεταφορά των αρχαιοτήτων, όφειλε να εξετάσει αιτιολογημένα, με βάση επιστημονικά δεδομένα απορρέοντα από ολοκληρωμένες μελέτες, τη δυνατότητα απόσπασης, επανατοποθέτησης και ανάδειξης των αρχαιοτήτων στον χώρο στον οποίο αποκαλύφθηκαν, προσδιορίζοντας συγχρόνως τις διαστάσεις και τα τεχνικά χαρακτηριστικά του σταθμού, ώστε να επιτευχθεί ο σκοπός αυτός.
Με βάση τις ως άνω σκέψεις και αιτιολογίες και με βάση τα λοιπά πραγματικά δεδομένα της υπόθεσης, το ΣτΕ απέρριψε τους ισχυρισμούς του Υπουργείου Πολιτισμού και έκρινε τελικά ότι η απόσπαση των αρχαιοτήτων με βάση την επίμαχη Υπουργική Απόφαση, ακόμη και αν η υλοποίησή της τελεί υπό την προϋπόθεση ανεύρεσης κατάλληλου χώρου απλώς για την τοποθέτησή τους και της έγκρισης της μελέτης απόσπασης, θα προκαλέσει ανεπανόρθωτη βλάβη στον αιτούντα Δήμο, «αφενός διότι με την προσβαλλομένη εγκρίνεται η επέμβαση στο μνημείο χωρίς να έχουν εκπονηθεί επιστημονικές και τεχνικές μελέτες για την προστασία και ανάδειξη των αρχαιοτήτων in situ με αποτέλεσμα να περιορίζονται ουσιωδώς τα μέτρα προληπτικής προστασίας του μνημείου, εν όψει της φύσης και του μεγέθους του σταθμού για την κατασκευή του οποίου ουδείς πρόσθετος όρος προβλέπεται, και αφετέρου διότι με την προσβαλλομένη επιτρέπεται η μετακίνηση μνημείου ιδιαίτερης σημασίας, χωρίς προηγουμένως να έχει αποκλεισθεί, αιτιολογημένα, η δυνατότητα διατήρησης του μνημείου στο περιβάλλον του και πριν η διοίκηση προβεί σε στάθμιση της σπουδαιότητας του μνημείου και της αναγκαιότητας κατασκευής του σταθμού Βενιζέλου, σύμφωνα με τις διατάξεις του άρθρου 42 παρ. 1 του ν. 3028/2002».
Η Συνέντευξη Τύπου για τις εξελίξεις στο θέμα του Μετρό και των αρχαιοτήτων του Σταθμού Βενιζέλου Πέμπτη 10 Ιουλίου 2014,
Γ. Μπουτάρης: Ο «Δήμος ασχολείται με τις αρχαιότητες επειδή λειτουργεί με γνώμονα το συμφέρον της πόλης, το οποίο συνίσταται στην ανάδειξη του πολιτιστικού πλούτου της, ώστε να διασφαλίσουμε το μέλλον της και τις προοπτικές της. Δεν είμαστε αρχαιολάγνοι ή βυζαντινολάγνοι». Οι αρχαιότητες του σταθμού Βενιζέλου, αποτελούν ένα μοναδικής σημασίας εύρημα, που έχει προκαλέσει το διεθνές επιστημονικό ενδιαφέρον για το οποίο δεκάδες επιστολές υποστήριξης από δεκάδες επιστημονικούς φορείς του κόσμου έχουν φτάσει στον Δήμο. «Αυτό το εύρημα πρέπει να διασωθεί και να αναδειχθεί, ώστε μαζί με τα επιφανειακά μνημεία, το Μπεζεστένι, το Αλκαζάρ, την πλατεία Διοικητηρίου, τον Αγιο Δημήτριο, τη Ρωμαϊκή Αγορά, την Αχειροποίητο, την Αριστοτέλους να αποτελέσει έναν ενιαίο πολιτιστικό περίπατο, να γίνει το πλεονέκτημα που θα δώσει υπεραξία στην πόλη. Μιλάμε δηλαδή για την ανάπτυξη της Θεσσαλονίκης»
Έπρεπε να είχαν προβλέψει εξ αρχής την ανάδειξη του μνημείου της Βενιζέλου, διότι ήξεραν ότι θα έπεφταν επάνω του», Το πρόβλημα του Μετρό Θεσσαλονίκης δεν είναι οι αρχαιότητες του σταθμού Βενιζέλου. Είναι ο κάκιστος σχεδιασμός του και τα προβλήματα χρηματοδότησης του έργου που προκλήθηκαν από αυτόν. Αυτά προκαλούν τις καθυστερήσεις, για τις οποίες ως πρόσχημα εξ αρχής χρησιμοποιούνται οι κάθε είδους αρχαιότητες που έρχονται στο φως.
Πλέον η όλη υπόθεση των αρχαιοτήτων του σταθμού Βενιζέλου, πέρασε σε ένα νέο δίλημμα. Από το «ή μετρό ή αρχαία» του Ιανουαρίου του 2013, που καταρρίφθηκε από τις εξελίξεις, στο «ή σταθμός ή αρχαία». «Και αυτό το δίλημμα που είναι και πάλι επίπλαστο θα διαψευσθεί από τις εξελίξεις, όπως ακριβώς συνέβη και με το προηγούμενο διχαστικό δίλημμα έπειτα από την πρωτοβουλία του Δήμου Θεσσαλονίκης να προσφύγει στο ΣτΕ και να προκαλέσει την κατάθεση τεχνικών προτάσεων για τη συνύπαρξη αρχαίων και μετρό.
Ο Δήμος Θεσσαλονίκης σε κάθε περίπτωση είναι κάθετα αντίθετος στη μη κατασκευή του Σταθμού, ενώ επισήμανε ότι λύσεις υπάρχουν, καθώς το νέο χρονοδιάγραμμα έως το 2018 που έθεσε ο αρμόδιος υπουργός Μιχάλης Χρυσοχοϊδης δίνει επαρκή χρόνο ώστε:
1.να διερευνηθεί η δυνατότητα να συνεχιστούν οι εργασίες κατασκευής του σταθμού χωρίς καν να αποσπαστούν οι αρχαιότητες. Ο Δήμος Θεσσαλονίκης έχει ζητήσει ήδη την εμπειρογνωμοσύνη ξένων οίκων και τρεις εξ αυτών -μεταξύ των οποίων και η εταιρία που είναι σύμβουλος στο Μετρό του Λονδίνου- απάντησαν ότι είναι διαθέσιμοι να αναλάβουν αυτήν την εργασία, εφόσον τους αποσταλούν τα βασικά στοιχεία καθώς και τρισδιάστατες φωτογραφίες του χώρου, προκειμένου να καταλήξουν σε μια κατ’ αρχήν άποψη κατά πόσον είναι εφικτή η κατασκευή του σταθμού χωρίς καν την απόσπαση των αρχαιοτήτων. Η πρώτη αυτή προσέγγιση θα γίνει δωρεάν
2.Να γίνουν μελέτες απόσπασης και επανατοποθέτησης.
3.Να εκπονηθούν οι μελέτες κατασκευής του σταθμού με βάση την προκριθείσα λύση της μελετητικής ομάδας των καθηγητών της Πολυτεχνικής Σχολής του ΑΠΘ κ. Αλεξοπούλου και Παπακώστα.
Οι κατηγορίες κατά του Δήμου περί ανακολουθίας με αφορμή την τελευταία προσφυγή στο ΣτΕ κατά της απόφασης Παναγιωτόπουλου είναι χωρίς περιεχόμενο καθώς:
•Υπενθύμισε ο Δήμος Θεσσαλονίκης με την προηγούμενη αίτηση ακύρωσης της απόφασης Τζαβάρα είχε ζητήσει τη μη εφαρμογή της και την επανατοποθέτηση των αρχαιοτήτων, επειδή η εν λόγω απόφαση προέβλεπε την απόσπαση και την μεταφορά τους εκτός Θεσσαλονίκης. Επίσης αντιδρώντας στην ίδια απόφαση ο Δήμος είχε υποστηρίξει ότι τα μνημεία πρέπει να παραμείνουν στη θέση τους, τόσο κατά τη διάρκεια κατασκευής του σταθμού όσο και μετά το πέρας κατασκευής του.
•Χαρακτήρισε θετικό βήμα την απόφαση Παναγιωτόπουλου, αλλά τόνισε ότι εξακολουθεί να μην εξετάζει αυτό που είχε τεθεί ρητώς εξ αρχής από την απόφαση του ΣτΕ για την αίτηση αναστολής του Δήμου, και τελικά από το νόμο: τη διερεύνηση με μελέτες, της δυνατότητας παραμονής των αρχαίων κατά και μετά την κατασκευή του σταθμού στον τόπο τους. Δηλαδή της δυνατότητας να μην αποσπασθούν καν οι αρχαιότητες προκειμένου να κατασκευασθεί ο σταθμός.
Μαίνεται ένας πόλεμος λάσπης και ψεύδους. Το ΣτΕ δεν απέρριψε την προσφυγή του Δήμου Θεσσαλονίκης. Έκρινε, όμως, ότι το αντικείμενο της δίκης – η επίμαχη απόφαση Τζαβάρα – είχε εκλείψει καθώς είχε αντικατασταθεί από την απόφαση Παναγιωτόπουλου. Πρόκειται για «νίκη» του Δήμου Θεσσαλονίκης, αφού η αίτηση ακύρωσης του Δήμου ήταν αυτή που προκάλεσε όλες τις εξελίξεις που οδήγησαν στην απόφαση Παναγιωτόπουλου και άρα στην ακύρωση της αρχικής απόφασης Τζαβάρα, ενώ επισήμανε ότι το αποτέλεσμα αυτής της απόφασης είναι ότι πλέον δεν ισχύει η αναστολή του Δεκεμβρίου 2013, δηλαδή και πάλι τα αρχαία κινδυνεύουν, αφού μπορεί ανά πάσα στιγμή να τα τεμαχίσουν και να τα αποσπάσουν.
Στο πλαίσιο αυτό, έπρεπε να προβεί σε νέα αίτηση ακύρωσης της απόφασης Παναγιωτόπουλου, αφενός για να σωθούν τα αρχαία, αφετέρου για να γίνει διόρθωσή της. Επίσης σημείωσε ότι ο Δήμος Θεσσαλονίκης έχει αποστείλει και αίτηση θεραπείας της απόφασης Παναγιωτόπουλου, χωρίς ωστόσο να λάβει μέχρι σήμερα καμία απάντηση από το Υπουργείο Πολιτισμού.
Απόστολος Σοφιαλίδης.Νομικός σύμβουλος Δημάρχου :Αφετηρία της προσπάθειας του Δήμου Θεσσαλονίκης υπήρξε η περυσινή απόφαση του Δημοτικού Συμβουλίου κατά τη διάρκεια της οποίας τα μέλη του σώματος επέδειξαν κοινωνική και πολιτική ομοφωνία και ομοψυχία. Και πρόσθεσε: “Εκεί που όλοι σήκωναν τα χέρια ότι τίποτα δεν γίνεται εδώ, ο Δήμαρχος είπε ότι κάτι είναι δυνατόν να γίνει. Προκειμένου να λάβει την απόφασή του το Δημοτικό Συμβούλιο προέταξε τους παρακάτω τρεις βασικούς λόγους:
•την αποφυγή του διχασμού στην πόλη,
•να αποφευχθεί η απομάκρυνση των Μνημείων από τη Θεσσαλονίκη που θα είχε ως αποτέλεσμα την καταστροφή τους και η πόλη θα είχε να θρηνεί ακόμη μια απώλεια.
•να αποδειχθεί ότι είναι δυνατή η συνύπαρξη, η παραμονή δηλαδή των αρχαίων, αυτό ήταν και το τεχνικό κομμάτι”.
Από την πλευρά του Δήμου δεν υπάρχουν ούτε πείσματα ούτε νικητές και ηττημένοι. Η απόφαση Παναγιωτόπουλου δεν καλύπτει αυτές τις ανάγκες.Υπάρχουν και τυπικοί λόγοι τυπικοί για τους οποίους ασκήθηκε η νέα αίτηση, καθώς οι προθεσμίες εκπνέουν και σε περίπτωση που δεν ασκηθεί η αίτηση ακύρωσης της απόφασης μέσα στο χρονικό διάστημα που προβλέπει ο νόμος, δεν υπάρχει κανένα περιθώριο ούτε για άλλη σκέψη, ούτε για άλλη ενέργεια.
το Στε έκρινε ότι η απόφαση Τζαβάρα αντικαταστάθηκε πλήρως με την απόφαση Παναγιώτοπουλου και κατάργησε τη δίκη. “Γιαυτό το λόγο ασκήθηκε τώρα η δεύτερη αίτηση ακυρώσεως της δεύτερης υπουργικής απόφασης”.
Φωκίων Δεληγιάννης.Δικηγόρος, εμπειρογνώμονας :
«Ο Δήμος Θεσσαλονίκης δεν άλλαξε ποτέ τις θέσεις του, προτάσσοντας πάντα το ίδιο πράγμα: να εκπονηθεί μελέτη, όπως προβλέπει ο αρχαιολογικός νόμος και να γίνει η κατασκευή του σταθμού χωρίς την απόσπαση των αρχαίων. Έτσι ξεκίνησε η προσπάθεια, δεν προέκυψε στην πορεία”.
Επίσης χαρακτήρισε “απίστευτο ψέμα” αυτό που ειπώθηκε πέρσι, ότι δεν μπορούσε να γίνει καμία υλική ενέργεια επειδή υπήρχε η προσωρινή διαταγή, υπενθυμίζοντας ξανά “ότι το ίδιο το ΣτΕ ανακοίνωσε ρητώς ότι δεν εμποδίζεται καμία μελέτη και εργασία.»
Οι ίδιοι που βεβαίωναν ότι δεν γίνεται η συνύπαρξη, τώρα βεβαιώνουν ότι δεν γίνεται η κατασκευή του σταθμού χωρίς την απόσπαση των αρχαίων”.
Διευθύντρια του Αρχαιολογικού Μουσείου Θεσσαλονίκης Πολυξένη Βελένη :
“Δεν χρειάζεται για να εξαντλήσουμε την περιέργειά μας να καταστρέψουμε τα τόσο σημαντικά ευρήματα της πρώιμης βυζαντινής εποχής, διότι ξέρουμε τι υπάρχει, το είδαμε στον σταθμό της Αγίας Σοφίας: έχει έναν ελληνιστικό χωματόδρομο και τίποτα άλλο”. Επίσης σημείωσε ότι από το 1992 οι αρχαιολόγοι είχαν εκφράσει τις αντιρρήσεις τους για τον τρόπο σχεδιασμό του έργου, αλλά δεν εισακούστηκαν¨».
Αρχαιολόγος, μέλος του Διοικητικού Συμβουλίου του Σ.Ε.Α. Γεωργία Στρατούλη :
¨Η διεθνής επιστημονική κοινότητα μέσα σε δύο μήνες από την ημέρα της απόφασης έθεσε στη διάθεση της διεθνούς κοινής γνώμης 12.500 υπογραφές απ’ όλο τον κόσμο».
Δρ Αρχιτέκτων, Ιωάννα Στεριώτου, Επίτιμος Έφορος Νεωτέρων Μνημείων και μέλος του Διοικητικού Συλλόγου της Ελληνικής Εταιρείας Περιβάλλοντος και Πολιτισμού:
«Αδιανόητο το γεγονός το αρμόδιο υπουργείο και η Αττικό Μετρό Α.Ε. να μην έχουν προχωρήσει από την αρχή σε μελέτες απόσπασης, αποθήκευσης και επανατοποθέτησης των ευρημάτων ταυτοχρόνως με τις μελέτες κατασκευής του σταθμού.
Καθηγητής Ιστορίας και Αρχαιολογίας του ΑΠΘ Γεώργιος Βελένης:
«Κάθε διατάραξη αρχαίου αντικειμένου από τη θέση του συνιστά παραποίηση ιστορικού τεκμηρίου.Παράδειγμα προς αποφυγή το τμήμα ρωμαϊκού δρόμου στην περιοχή της Ημαθίας, για τέτοιου είδους έργα η απόσπαση και επανατοποθέτηση των αρχαιοτήτων θεωρείται εκ προοιμίου ότι είναι αποτυχία»
ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΕΛΛΗΝΩΝΑΡΧΑΙΟΛΟΓΩΝ
Αθήνα, 8/7/2014.Αρ. Πρωτ.: 276 ΠΡΟΣ Το Δήμο Θεσσαλονίκης
Θέμα: Απόψεις του ΣΕΑ σχετικά με το βυζαντινό σταυροδρόμι στο σταθμό Βενιζέλου
Ο Σύλλογος Ελλήνων Αρχαιολόγων (ΣΕΑ) μαζί με την διεθνή επιστημονική κοινότητα και το Δήμο Θεσσαλονίκης κατάφεραν να ακυρώσουν την απόσπαση του σπουδαίου μνημειακού συνόλου της βυζαντινής Θεσσαλονίκης από το σταθμό του Μετρό στη Βενιζέλου και τη μεταφορά του στο στρατόπεδο Π. Μελά, όπως προβλεπόταν στην Υπουργική Απόφαση Τζαβάρα, που πρόσφατα ακυρώθηκε από το Συμβούλιο της Επικρατείας (ΣτΕ).
Επιπλέον, η απόφαση της Επιτροπής Αναστολών του ΣτΕ δικαίωσε τον ΣΕΑ και τον Δήμο Θεσσαλονίκης, που από την πρώτη στιγμή επέμεναν στην αναγκαιότητα εκπόνησης επιστημονικά τεκμηριωμένων και κοστολογημένων μελετών για τον ανασχεδιασμό του σταθμού Βενιζέλου χωρίς απόσπαση των αρχαιοτήτων.
Ο Σύλλογος Ελλήνων Αρχαιολόγων καλεί τη νέα πολιτική ηγεσία του ΥΠΠΟΑ να πάρει θέση και να συμβάλει αποφασιστικά στη μόνη βιώσιμη λύση για τις αρχαιότητες και το έργο:
1. Να ξεκινήσουν και πάλι οι αρχαιολογικές εργασίες στο Σταθμό Βενιζέλου με ολοκλήρωση της ανασκαφής στο βυζαντινό μνημείο και διερευνητικές τομές στα υποκείμενα στρώματα, ώστε να βοηθηθεί η εξεύρεση της βέλτιστης λύσης προστασίας και ανάδειξης των αρχαιοτήτων. Οι τομές αυτές θα συμβάλουν στην εκπόνηση των μελετών.
2. Να αρθεί η ισχύ της Υπουργικής Απόφασης Παναγιωτόπουλου και να εκπονηθούν εμπεριστατωμένες και κοστολογημένες μελέτες για κάθε εναλλακτική λύση συνύπαρξης αρχαιοτήτων και σταθμού, όπως υποδεικνύει και η απόφαση της Επιτροπής Αναστολών του ΣτΕ, σε συνεργασία με την 9η Εφορεία Βυζαντινών Αρχαιοτήτων, ξεκινώντας από την τεχνική λύση της διατήρησης των αρχαιοτήτων in situ εντός του σταθμού χωρίς τη μετακίνησή τους. Άλλωστε είναι πλέον εμφανές ότι τεχνικές λύσεις υπάρχουν, αρκεί να υπάρχει η βούληση. Επιπλέον, προτείνουμε τη διοργάνωση επιστημονικής ημερίδας, στην οποία θα παρουσιαστούν και θα τύχουν δημόσιας επιστημονικής κριτικής όλες οι μελέτες σχετικά με τον ανασχεδιασμό του σταθμού.
3. Να καταστεί ο χώρος του Σταθμού Βενιζέλου επισκέψιμος σε συγκεκριμένες μέρες και ώρες, κάτι που θα προβάλλει διεθνώς την Θεσσαλονίκη, ενώ ταυτόχρονα θα αναζωογονήσει την κίνηση στην περιοχή και θα ανακουφίσει τους παρακείμενους καταστηματάρχες. Η περιοχή γύρω από το Σταθμό Βενιζέλου αποτελεί εξέχοντα, μη αρκούντως αξιοποιημένο ακόμη μνημειακό χώρο-τουριστικό πόλο, ο οποίος μπορεί και πρέπει άμεσα να αποκτήσει χαρακτηριστικά κεντρικού πολιτιστικού χώρου της πόλης με τη διοργάνωση ποικίλων υπαίθριων πολιτιστικών δρώμενων (π.χ. με μουσική, θέατρο, χορό στην Πλατεία Αριστοτέλους – άγαλμα Βενιζέλου), όπως το έχει προτείνει από αρκετών μηνών ο ΣΕΑ στο Δήμο Θεσσαλονίκης.
Σύντομο χρονικό (2013-2014) της αρχιτεκτονικής πρότασης για τη διευθέτηση του σταθμού μετρό και την ανάδειξη του αρχαιολογικού χώρου στη Βενιζέλου.
4.Η πρόταση 4 (πρόταση Αλεξοπούλου – Παπακώστα) της Κοινής Επιτροπής του Δήμου Θεσσαλονίκης, του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης, του Τεχνικού Επιμελητηρίου Ελλάδος–Τμήμα Κεντρικής Μακεδονίας και της Αττικό Μετρό, ψηφίστηκε ομόφωνα και υποβλήθηκε με το έγγραφο της 10/5/2013 αριθμ. πρωτ. 3360 προς τον τότε Αναπληρωτή Υπουργό Παιδείας, Πολιτισμού και Αθλητισμού κ. Τζαβάρα.
Της ψηφοφορίας απείχε η Αττικό Μετρό. Η πρόταση 4 εκπονήθηκε από τους: Αλέκα Αλεξοπούλου, Αναπληρώτρια Καθηγήτρια, Διευθύντρια του Διατμηματικού Μεταπτυχιακού Προγράμματος Σπουδών «Προστασία συντήρηση και αποκατάσταση μνημείων πολιτισμού» της Πολυτεχνικής Σχολής του Α.Π.Θ., Γιώργο Παπακώστα, Καθηγητή, Πρόεδρο του Τμήματος Αρχιτεκτόνων της Πολυτεχνικής Σχολής του Α.Π.Θ., και τους Δ. Χατζόπουλο , Χ. Αγαλερίδη και Σ. Αντωνιάδη, Aρχιτέκτονες Μηχανικούς.
5.Η πρόταση 4 εγκρίθηκε ως προς την επίλυσή της για τον αρχαιολογικό χώρο τόσο από την μεταγενέστερη πρόταση 6 της Αττικό Μετρό, όσο και από το Κεντρικό Αρχαιολογικό Συμβούλιο ( Κ.Α.Σ. 28/1/2014) αλλά και από τον τότε Υπουργό Παιδείας, Πολιτισμού και Αθλητισμού κ. Παναγιωτόπουλο.
Προτείνονται οι μελέτες αποτύπωσης, τεκμηρίωσης, απόσπασης, ανατοποθέτησης και ανάδειξης του αρχαιολογικού χώρου στο ίδιο χώρο και στην ίδια θέση της ανεύρεσής του. Της ανατοποθέτησης και της ανάδειξης του αρχαιολογικού χώρου στο ίδιο χώρο και στην ίδια θέση της ανεύρεσής του προηγείται η ανασκαφή των προηγούμενων υποκείμενων ιστορικών φάσεων της περιοχής (ρωμαΪκή, ελληνιστική) καθώς και η μελέτη και η ολοκλήρωση του σταθμού του μετρό στις υποκείμενες στάθμες.
6.Σύμφωνα με την πρόταση 4 :
3.1. Ο αρχαιολογικός χώρος παραμένει προς προστασία και ανάδειξη σε όλη την έκτασή του και την πολυπλοκότητα της δομής του και
3.2. Η άνοδος και κάθοδος των επιβατών του μετρό γίνεται ανεξάρτητα, εκτός του αρχαιολογικού χώρου μέσω των 2 εφαπτόμενων χώρων κατακόρυφης επικοινωνίας, προς το επίπεδο -2 όπου πλέον εντάσσεται στο υπάρχον σύστημα κυκλοφορίας του σταθμού.
7.Κεντρικό στοιχείο της πρότασης 4 είναι η προστασία και ανάδειξη του αρχαιολογικού χώρου ως συνόλου και χώρου πολιτισμικής κληρονομιάς, με έμφαση στη διαχρονία και στο παλίμψηστο της πόλης σε όλη την έκτασή του στη στάθμη -1 με διατήρηση της γεωμετρίας του, του μεγέθους του, των αναλογιών του, των δομικών χαρακτηριστικών του, των υλικών του, της υφής και των χρωμάτων του, χωρίς την παρεμβολή δομικών στοιχείων του μετρό (κυλιόμενες σκάλες) ή πρόσθετων στοιχείων διακίνησης επιβατών (γυάλινο δάπεδο) πλην δύο μικρών περιοχών στο Ανατολικό και Δυτικό άκρο για τη χωροθέτηση μηχανολογικών εγκαταστάσεων. Στόχος είναι η εξασφάλιση της πολιτισμικής εμπειρίας και παιδείας του επισκέπτη, η ενημέρωσή του καθώς και ο ευχερής συσχετισμός του αρχαίου χώρου στη στάθμη -1 με τις σύγχρονες οδούς Εγνατία και Βενιζέλου στη στάθμη 0.
8.Η επίσκεψη και παρατήρηση των ευρημάτων γίνεται με τρεις τρόπους: α/ περιμετρική διαδρομή με μια καθοδική πορεία μέσω αναρτημένης ράμπας στην περίμετρο του αρχαιολογικού χώρου β/ από διευρυμένα ανοίγματα στις πλατφόρμες του -1 επιπέδου και της μεσαίας στάθμης (πλευρά Αλκαζάρ) και γ/ από την στάθμη του πεζοδρομίου μέσω ανοιγμάτων που γίνονται για φωτισμό και αερισμό των χώρων.
6 Σήμερα απαιτούνται οι εξής ενέργειες:
6.1 Η πρόταση 4 (η οποία διαφοροποιείται από την μεταγενέστερη πρόταση 6 της Αττικό Μετρό μόνο ως προς την επίλυση των 2 εφαπτόμενων χώρων κατακόρυφης επικοινωνίας) και η πρόταση 6 να συντεθούν και να προτείνουν νέα μελέτη λειτουργίας του σταθμού που να σχετίζεται με τους εφαπτόμενους χώρους κατακόρυφης επικοινωνίας του σταθμού. (στάθμες 0,-1,-2).
6.2. Η πρόταση 4 και η πρόταση 6 ενδέχεται να αναιρέσουν τις απόψεις τους περί απόσπασης και ανατοποθέτησης του αρχαιολογικού χώρου στο ίδιο χώρο και στην ίδια θέση της ανεύρεσής του και να λάβουν υπόψη τους το θετικό πόρισμα από τους τρεις εξειδικευμένους και έμπειρους στο συγκεκριμένο αντικείμενο οίκους, ένα του εσωτερικού (¨OMIKRONKAPPA consulting¨) και δύο του εξωτερικού (¨ARUP tunnel design¨ και ¨Euro alliance TUNNELS¨) στους οποίους απευθύνθηκε ο Δήμος Θεσσαλονίκης (12/6/2014) για τη ¨διερεύνηση και πρόταση τεχνικών εφικτών λύσεων κατασκευής του Σταθμού Βενιζέλου χωρίς απόσπαση των αρχαιοτήτων, με τεχνικές επιλογές που να τεκμηριώνονται από επιστημονική, κατασκευαστική και οικονομική άποψη¨.
6.3. Η μελέτη του έργου καλείται να λάβει υπόψη τις ανάλογες περιπτώσεις της διεθνούς εμπειρίας (Ρώμη, Σόφια) και να προσαρμοσθεί στις διατάξεις του ν. 3028/2002 όπου προκύπτει το εξής: ¨Η μετακίνηση μνημείου λόγω τεχνικού έργου εξετάζεται μόνο όταν μετά από σχετικό επιστημονικό έλεγχο αποκλείεται κάθε δυνατότητα διατήρησης του μνημείου στο περιβάλλον του¨. Προς την ίδια κατεύθυνση διατυπώθηκε η μειοψηφούσα άποψη επτά μελών του Κ.Α.Σ. (έναντι οκτώ της πλειοψηφούσας άποψης περί απόσπασης και ανατοποθέτησης) στη συνεδρίαση της 28/1/2014 για: ¨αναβολή έκδοσης γνωμοδότησης προκειμένου να διεξαχθεί πραγματογνωμοσύνη από τρίτο φορέα σχετικά με τη δυνατότητα κατασκευής του σταθμού με τη διατήρηση των αρχαίων καταλοίπων κατά χώραν ( in situ)¨.
Αλέκα Αλεξοπούλου
Αναπληρώτρια Καθηγήτρια
Γιώργος Παπακώστας
Καθηγητής
Αθήνα, 7 Ιουλίου 2014
Αρ. Πρωτ.: 443 / Ε.Ε.
Κύριο
Γιάννη Μπουτάρη
Δήμαρχο Θεσσαλονίκης
Κοιν: 1. κ. Βασίλη Κονιόρδο
Γ’ Αντιπρόεδρο ΕΛΛΕΤ &
Πρόεδρο Παραρτήματος
Θεσσαλονίκης
2. κ. Ιωάννα Στεριώτου
Μέλος του ΔΣ της ΕΛΛΕΤ
Αξιότιμε κύριε Δήμαρχε,
Την τελευταία περίοδο ανακοινώθηκε στα ΜΜΕ από τον Υπουργό Υποδομών, Μεταφορών και Δικτύων κο Μ. Χρυσοχοϊδη ότι τα έργα του Μετρό θα προχωρήσουν αφήνοντας, προς το παρόν, στάσιμη την κατασκευή του σταθμού Βενιζέλου, ο οποίος θα ολοκληρωθεί όταν επιλυθούν οι διαφορές για τα αρχαία και τη διαχείρησή τους. Παράλληλα υπάρχουν αρνητικά σχόλια ότι με υπαιτιότητα του Δήμου Θεσσαλονίκης καθυστερούν οι εργασίες στο Μετρό, κυρίως μετά την νέα προσφυγή που υπέβαλε στο Συμβούλιο της Επικρατείας με Αίτηση Ακύρωσης της τελευταίας Υπουργικής Απόφασης (ΥΑ), (ΥΠΠΟΑ/ΓΔΑΠΚ/ΤΑΧΜΑΕ/45879
/27147/1569/584/24.02.2014).
Η Ελληνική Εταιρεία Περιβάλλοντος και Πολιτισμού θεωρώντας ότι η όλη υπόθεση βρίσκεται σε ιδιαίτερα κρίσιμο στάδιο, παρεμβαίνει με τις ακόλουθες θέσεις.
Η Απόφαση του Υπουργού Πολιτισμού – Αθλητισμού κου Π. Παναγιωτόπουλου (24.02.2014), η οποία βασίστηκε στην κατά οριακή πλειοψηφία Γνωμοδότηση του Κεντρικού Αρχαιολογικού Συμβουλίου (αρ. 5/28.01.2014), ορίζει ότι πρέπει να ακολουθήσει προς έγκριση σειρά μελετών για την απόσπαση των αρχαιοτήτων, την προστασία και ανάδειξή τους, αλλά και να διασφαλισθεί από την ΑΤΤΙΚΟ Μετρό ο χώρος αποθήκευσης των αρχαιοτήτων που θα αποσπασθούν, ως την ώρα της επανατοποθέτησής τους εντός του σταθμού Βενιζέλου.
Η Ελληνική Εταιρεία πιστεύει ότι με αυτήν την υπουργική απόφαση υπήρξε μεν βελτίωση σε σύγκριση προς την αντίστοιχη απόφαση του Ιανουαρίου του 2013, ωστόσο και πάλι εκφράζει τις επιφυλάξεις της, γιατί δεν διασφαλίζεται αναντίρρητα η επανατοποθέτηση των αρχαιοτήτων στο -1 επίπεδο του σταθμού πριν από την λειτουργία του, αν και θίγεται επιγραμματικά. Δηλαδή δεν διατυπώνεται ευκρινώς η δέουσα προτεραιότητα και σειρά (ακολουθία) εκπόνησης των απαραίτητων μελετών και ενεργειών (ανασχεδιασμού του σταθμού παράλληλα με την αποτύπωση, απόσπαση, μετακίνηση, αποθήκευση και επανατοποθέτηση εν τέλει των αρχαιοτήτων κατά τη διάρκεια και πριν την ολοκλήρωση κατασκευής και λειτουργίας του σταθμού), αφήνοντας ουσιαστικά το κορυφαίο σημείο της επαναφοράς και επανατοποθέτησης ακάλυπτο.
Η Ελληνική Εταιρεία αρχικά αποδέχθηκε την αναγκαιότητα προσωρινής απομάκρυνσης των αρχαιοτήτων για την κατασκευή του σταθμού, επειδή οι περισσότεροι εμπλεκόμενοι φορείς είχαν αποκλείσει οποιαδήποτε αντίθετη λύση. Αγωνίστηκε όμως και η ίδια ώστε να επιβληθούν και να καθορισθούν οι προϋποθέσεις για την καλύτερη προστασία και ανάδειξη των αρχαιοτήτων εντός του σταθμού. Άλλωστε πολλά τεχνικά και άλλα θέματα, που θα έπρεπε να τύχουν της δέουσας προσοχής από την αρχή, έχουν αναθεωρηθεί από την ΑΤΤΙΚΟ Μετρό και το Υπ. Πολιτισμού, από τα τέλη του 2012 έως σήμερα, ακόμη ένας παράγοντας αμφισβήτησης των όποιων καλών προθέσεων και της αξιοπιστίας τους.
Στη συνεδρίαση του Κεντρικού Αρχαιολογικού Συμβουλίου της 28ης Ιανουαρίου 2014 έγινε εκτενής συζήτηση πάνω στο γεγονός ότι δεν είχε εξαντληθεί προηγουμένως η έρευνα για τη δυνατότητα κατασκευής του σταθμού χωρίς απομάκρυνση των αρχαίων με σχετική διερεύνηση – πραγματογνωμοσύνη από ανεξάρτητη ομάδα εμπειρογνωμόνων. Η τελική οριακή πλειοψηφία των μελών (8 υπέρ της εισήγησης της αρμόδιας Δ/νσης του Υπ. Πολιτισμού, με 7 υπέρ της κατάθεσης πραγματογνωμοσύνης), αποδεικνύει τις επιφυλάξεις που υπήρξαν μεταξύ των μελών του ΚΑΣ πάνω στο θέμα αυτό.
Από τις πληροφορίες που υπάρχουν, ο Δήμος απευθύνθηκε σε αξιόπιστους Οίκους και του εξωτερικού, εγνωσμένου επιστημονικού κύρους και εξειδικευμένους σε παρόμοια τεχνικά θέματα, ώστε να εξετάσουν τη δυνατότητα κατασκευής του σταθμού χωρίς την απομάκρυνση (και επανατοποθέτηση) των αρχαίων, τουλάχιστον στο μεγαλύτερο δυνατό τμήμα τους, καταθέτοντας άμεσα υψηλού επιπέδου αρχική αναφορά.
Η Ελληνική Εταιρεία υποστηρίζει μια παρόμοια προσέγγιση, εφόσον αυτή τεκμηριωθεί από έγκυρους ειδικούς επιστήμονες και με την προϋπόθεση ότι η πρόταση θα μπορεί να υλοποιηθεί σε ρεαλιστικά δεδομένα χρόνου, νομικών διαδικασιών και οικονομικών μεγεθών.
Η διάσωση και ανάδειξη των μοναδικών αρχαιοτήτων στο σταθμό Βενιζέλου με την παράλληλη ομαλή λειτουργία του σταθμού, που εξακολουθεί να προβληματίζει την κοινωνία της πόλης, είναι ζήτημα εξαιρετικά σημαντικό, για τούτο και υποστηρίζουμε την εξάντληση κάθε δυνατότητας εξεύρεσης της αρτιότερης τεχνικής λύσης για τη βέλτιστη υλοποίηση του έργου.
Με τιμή,
Κώστας Μ. Σταματόπουλος
Πρόεδρος
ΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΕΤΑΙΡΕΙΑΣ
ΤΜΗΜΑ ΤΕΧΝΗΣ ΚΑΙ ΙΣΤΟΡΙΑΣ ΤΗΣ ΤΕΧΝΗΣ
ΣΧΟΛΗ ΚΑΛΩΝ ΤΕΧΝΩΝ
ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΤΟΥ ΤΕΞΑΣ ΣΤΟ ΟΣΤΙΝ, ΗΠΑ
1 University Station D1300 – Austin, TX 78712-0337 – (
512
471-3382Art FAX (512 471-7801 – Art History FAX (512) 471-5539
www.finearts.utexas.edu/aah
11 Ιουνίου 2014
Προς τον Αξιότιμο Κωνσταντίνο Τασούλα
Υπουργό Πολιτισμού
Υπουργείο Πολιτισμού και Αθλητισμού
Μπουμπουλίνας 20-22
10682, Αθήνα
Εκ μέρους του Διοικητικού Συμβουλίου της Ένωσης Βυζαντινών Σπουδών Βόρειας Αμερικής, μιας οργάνωσης περίπου 500 μελών σε ΗΠΑ και Καναδά, σας γράφω για να εκφράσω τη σοβαρή ανησυχία μας σχετικά με τους εξαγγελθέντες σχεδιασμούς για την απομάκρυνση αρχαιολογικών ευρημάτων από τη διασταύρωση των οδών Εγνατίας και Βενιζέλου. Αυτός ο τόπος, όπου διασώζεται το πιο σημαντικό σταυροδρόμι της πόλης της περιόδου της ύστερης αρχαιότητας καθώς και τμήματα της Βυζαντινής εμπορικής περιοχής, έχει μεγάλη σημασία για την ιστορία της Θεσσαλονίκης της Ρωμαϊκής και Βυζαντινής περιόδου. Σας παρακαλούμε να αναζητήσετε καινοτόμες λύσεις που θα επιτρέψουν στον ιστορικό τόπο να παραμείνει ανέπαφος, ενώ παράλληλα θα λύνουν κρίσιμα σύγχρονα, αστικά προβλήματα που αντιμετωπίζει η πόλη. Ζητούμε να δοθούν απαντήσεις που επιτρέπουν στην ιστορία της πόλης να συνυπάρξει – για τους κατοίκους, τους επισκέπτες και τους επιστήμονες – μέσα στη ζωντανή και σύγχρονη πόλη που η Ένωσή μας γνωρίζει και θαυμάζει.
Με σεβασμό και τις ευχαριστίες μας για την προσοχή σας,
Ειλικρινώς δικός σας,
Glenn Peers
Πρόεδρος, Ένωση Βυζαντινών Σπουδών Βόρειας Αμερικής
Καθηγητής, Πανεπιστήμιο του Τέξας, Όστιν, ΗΠΑ
Κοινοποίηση:
κ. Λίνα Μενδώνη, Γενική Γραμματέα Πολιτισμού
Δρ Μαρία Βλαζάκη-Ανδρεαδάκη, Γενική Διευθύντρια Αρχαιοτήτων και Πολιτιστικής Κληρονομιάς
ΨΗΦΙΣΜΑ
Η Γενική Συνέλευση της Χριστιανικής Αρχαιολογικής Εταιρείας, επιστημονικού σωματείου από τα παλαιότερα της Ελλάδας που έχει στόχο την προώθηση της έρευνας και κάθε άλλης επιστημονικής δραστηριότητας στον τομέα της βυζαντινής και μεταβυζαντινής αρχαιολογίας και τέχνης, εκφράζει τη μεγάλη της ανησυχία για την τύχη του μοναδικής σημασίας πολεοδομικού συγκροτήματος που αποκαλύφθηκε στο κέντρο της Θεσσαλονίκης, στη συμβολή των οδών Εγνατία και Βενιζέλου με αφορμή τα έργα κατασκευής του μητροπολιτικού σιδηροδρόμου της πόλης.
Το μνημειακό αυτό συγκρότημα που βρίσκεται στο σημείο διασταύρωσης της Μέσης οδού της βυζαντινής Θεσσαλονίκης, της δεύτερης πόλης της βυζαντινής αυτοκρατορίας, με τον κεντρικό κάθετο άξονα που οδηγούσε στο βυζαντινό λιμάνι της πόλης, διατηρεί το μνημειακό τετράπυλο, όπως είχε διαμορφωθεί στον 6ο αιώνα στη συμβολή των οδών. Σώζονται ακόμη κατά χώραν το κεντρικό αποχετευτικό σύστημα και οι βάσεις της κιονοστοιχίας της στοάς κατά μήκος του δρόμου. Πρόκειται για κατάλοιπα που ανάγονται από το 4ο έως και τον 9ο αιώνα. Tα ευρήματα είναι μοναδικά και έχουν ανεκτίμητη ιστορική και πολιτισμική αξία όχι μόνο για την Θεσσαλονίκη αλλά και για την παγκόσμια πολιτιστική κληρονομιά.
Η Γ.Σ. αποφάσισε να κάνει έκκληση στην Πολιτεία να φροντίσει, ώστε να διατηρηθεί το μοναδικό αυτό πολεοδομικό συγκρότημα κατά χώραν ως επισκέψιμος αρχαιολογικός χώρος στο κέντρο της Θεσσαλονίκης, αναζητώντας λύσεις συνύπαρξης του χώρου με το μητροπολιτικό σιδηρόδρομο που εξυπηρετεί τις κυκλοφοριακές ανάγκες της σύγχρονης πόλης. Εάν το πολεοδομικό αυτό συγκρότημα μετακινηθεί θα χάσει την αυθεντικότητά του ακόμη και αν τα ευρήματα επανατοποθετηθούν στη θέση τους.
Η δύσκολη, αλλά όχι αδύνατη επίτευξη αυτού του στόχου θα προσφέρει στους Θεσσαλονικείς ένα πολύτιμο μνημειακό τεκμήριο της μακραίωνης ιστορίας της πόλης και
ένα μοναδικό αξιοθέατο και στους έλληνες την αυτοπεποίθηση ότι είναι άξιοι να φέρουν την πολιτισμική τους κληρονομιά.
Ακριβές αντίγραφο από τα πρακτικά
της
Γενικής Συνέλευσης της 11ης Μαΐου 2014
H Πρόεδρος H Γενική Γραμματέας
Σοφία Καλοπίση-Βέρτη Μαρία Παναγιωτίδη
Ομ. Καθηγήτρια Πανεπιστημίου Αθηνών Ομ. Καθηγήτρια Πανεπιστημίου Αθηνών
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου
Σημείωση: Μόνο ένα μέλος αυτού του ιστολογίου μπορεί να αναρτήσει σχόλιο.