Τι θα έκανε ο Παπάφης για τη γενέθλια πόλη, αν ζούσε σήμερα;
Με βάση τη διαδρομή του βίου του, μπορούμε να πούμε με βεβαιότητα ότι θα εξακολουθούσε να ενδιαφέρεται για το κοινό καλό, την ανάπτυξη και την προκοπή της Θεσσαλονίκης.
Η επιλογή της σημερινής διοίκησης του Παπάφειου να βάζει προσκόμματα στην εκτέλεση ενός έργου ζωτικής σημασίας για τη Θεσσαλονίκη, όπως είναι το μετρό, φαίνεται να έρχεται σε αντίστιξη με τη διορατικότητα και το πνεύμα προσφοράς του Παπάφη...
christoforidou@makthes.gr
Άνθρωπος οξυδερκής, δίκαιος, μεγαλόθυμος και ταπεινόφρων, με πρακτικό πνεύμα και μεγάλη αγάπη για την πατρίδα. Έτσι περιγράφεται στις πηγές ο μεγάλος έλληνας ευεργέτης Ιωάννης Παπάφης, ο οποίος κληροδότησε στη γενέτειρά του Θεσσαλονίκη το Παπάφειο Ορφανοτροφείο.
Τότε η πόλη ήταν τουρκοκρατούμενη και ο ελληνορθόδοξος πληθυσμός δεχόταν την πίεση της εθνικιστικής και θρησκευτικής προπαγάνδας από τους Σλάβους, πίεση που ήταν ακόμη εντονότερη για τα απροστάτευτα ορφανά, που ζούσαν σε συνθήκες αθλιότητας. Ορφανός ο ίδιος από την ηλικία των 18 ετών, επέλεξε να αφήσει το μεγαλύτερο μέρος της περιουσίας του για τη δημιουργία του ορφανοτροφείου.
Τι θα έκανε ο Παπάφης για τη γενέθλια πόλη, αν ζούσε σήμερα; Με βάση τη διαδρομή του βίου του, μπορούμε να πούμε με βεβαιότητα ότι θα εξακολουθούσε να ενδιαφέρεται για το κοινό καλό, την ανάπτυξη και την προκοπή της, λαμβάνοντας φυσικά υπόψη ότι η Θεσσαλονίκη του 2010 αντιμετωπίζει πολύ διαφορετικά προβλήματα σε σχέση με αυτά του 1880. Τολμούμε να υποθέσουμε ότι θα ήθελε να δει την πόλη να αποκτά σύγχρονη όψη, να εξελίσσεται σε οικονομικό και πνευματικό κέντρο, ώστε να ευημερούν και οι κάτοικοί της.
Υπό αυτό το πρίσμα, η επιλογή της σημερινής διοίκησης του Παπάφειου να βάζει προσκόμματα στην εκτέλεση ενός έργου ζωτικής σημασίας για τη Θεσσαλονίκη, όπως είναι το μετρό, φαίνεται να έρχεται σε αντίστιξη με τη διορατικότητα και το πνεύμα προσφοράς του Παπάφη.
Ο πρώτος δωρητής της Ελλάδας Με γνώμονα την προκοπή του τόπου και το κοινωνικό καλό, ο Ιωάννης Παπάφης ήταν ο πρώτος δωρητής του νεότερου ελληνικού κράτους. Στις 28 Δεκεμβρίου 1827, ο Ιωάννης Καποδίστριας κατέπλευσε στη Μάλτα, για να συναντήσει τον ναύαρχο Κόδριγκτον. Ο 35χρονος τότε Παπάφης διέθεσε στον Καποδίστρια 4.000 ισπανικά δίστηλα “διά να τα μεταχειρισθεί εις έργα θεάρεστα”, χωρίς καμία άλλη προϋπόθεση. Δέκα μέρες αργότερα ο κυβερνήτης φτάνει στο Ναύπλιο, βρίσκει την Ελλάδα σε άθλια κατάσταση και τα ταμεία του νεότευκτου κράτους άδεια. Αποφασίζει να αξιοποιήσει τη δωρεά του Παπάφη για την οικονομική ανασυγκρότηση της χώρας, έτσι καταθέτει τα χρήματα ως κεφάλαιο για τη σύσταση της Εθνικής Χρηματιστικής Τραπέζης. Σε επιστολή του προς τον Παπάφη τον χαρακτήρισε ως ένα "από τούς πρώτους θεμελιωτές αυτού του Καταστήματος''.
Νοσταλγία για την πατρίδα Ο Παπάφης παρακολουθούσε καθημερινά τον Τύπο, ζητούσε να του γράφουν για την πολιτική κατάσταση στην Ελλάδα και δραστηριοποιούταν για την αντιμετώπιση προβλημάτων της κοινότητας, τόσο στο γενέθλιο τόπο.
Αν και έζησε επί σχεδόν οκτώ δεκαετίες μακριά από τον γενέθλιο τόπο η νοσταλγία για την πατρίδα δεν έσβησε ποτέ. Παρότι είχε την προνομιούχο για την εποχή αγγλική ιθαγένεια, κάνει αίτηση για να αποκτήσει και την ελληνική, όμως το ελληνικό κράτος ζητά από τον 74χρονο Παπάφη να ζήσει τουλάχιστον δύο χρόνια στην Ελλάδα. Έτσι η επιθυμία του δεν εκπληρώνεται ποτέ. Την αγάπη και νοσταλγία που ένιωθε περιγράφει ο έλληνας πρόξενος στη Μάλτα Αίας Ν.Καραβίας σε επιστολή του προς τον γενικό πρόξενο της Ελλάδος στη Θεσσαλονίκη Λογοθέτη: "... παράδοξον τη αληθεία”, του έγραφε περί του Παπάφη, “ενώ βαίνει... καμπυλώνων, έχει νουν ακμαίον καί αρέσκεται νά μανθάνη τά κατά τήν γενέτειραν αυτού Θεσσαλονίκην”.
Ταπεινόφρων ευεργέτης Ήταν σταθερά προσηλωμένος στην ορθόδοξη πίστη και στις ηθικές του αρχές. Ένα από τα βασικά στοιχεία του χαρακτήρα του ήταν η ταπεινοφροσύνη -ευεργετούσε χωρίς καμία διάθεση προβολής, σύμφωνα με τις επιταγές της χριστιανικής πίστης. Οι μεγάλες δωρεές προς τα ορφανοτροφεία Χατζηκώστα και Ελένης Τζάνη στον Πειραιά έγιναν ανωνύμως, και η ταυτότητά του αποκαλύφθηκε με τη δημοσίευση των διαθηκών του. Το 1879, στην τουρκοκρατούμενη τότε Θεσσαλονίκη, οι έφοροι των σχολείων και του νοσοκομείου της ελληνικής κοινότητας ειδοποιήθηκαν από τους τραπεζίτες του Παπάφη ότι άγνωστος δωρητής προσέφερε το κολοσσιαίο ποσό των 100.000 φράγκων σε χρεόγραφα του γαλλικού δημοσίου.
Η ορφάνια στην ηλικία των 18 ετών είχε τραυματίσει την εφηβική ψυχή του, για αυτό και εξαρχής επιθυμούσε να ιδρύσει ένα ορφανοτροφείο στη γενέτειρά του. Με τη δεύτερη διαθήκη του, το 1883, κατέστησε γενικούς κληρονόμους του τους εκπροσώπους της ελληνορθόδοξης κοινότητας Θεσσαλονίκης, και χρόνια αργότερα, αποφάσισε το κληροδότημα να διατεθεί για τη δημιουργία ορφανοτροφείου με την επωνυμία “Μελιτεύς”, “άνευ ουδενός άλλου διακριτικού σημείου ή προσθήκης”! Όπως αναφέρει σε επιστολή του “θέλω ίνα εν αυτώ γίνονται παραδεκτά ορφανά άρρενα Ελληνόπαιδα καταγόμενα εξ οιουδήποτε μέρους, κατά προτίμηση όμως τα εν Θεσσαλονίκη γεννημένα και ανήκοντα εν πάση περιπτώσει εις την Ορθόδοξον Ελληνικής Εκκλησίαν. Επιθυμώ δε όπως η αγωγή γίνεται τοιαύτη, ώστε να δύνανται τα ορφανά επανερχόμενα εις την κοινωνίαν να κερδίζωσι τον άρτον δι’ εντίμου εργασίας”.
Ποιος ήταν ο Ιωάννης Παπάφης
Ο Ιωάννης Παπάφης γεννήθηκε το 1792 στη Θεσσαλονίκη, στην ενορία του Αγίου Αθανασίου. Ο πατέρας του Νικόλαος ήταν έμπορος στη Σμύρνη και η μητέρα του κόρη της γνωστής οικογενείας της Θεσσαλονίκης. Μετά την ολοκλήρωση των εγκυκλίων σπουδών, στα 16, πηγαίνει στη Σμύρνη για να εργαστεί στο πλευρό του πατέρα του, τον οποίο χάνει δύο χρόνια αργότερα. Στα πρώτα δύσκολα χρόνια της ορφάνιας του στάθηκε ο αδελφός της μητέρας του, Ιωάννης Ανανστάσης, ο οποίος ήταν έμπορος και ταυτόχρονα πρέσβης της Σουηδίας στην Αίγυπτο. Ο 18χρονος Ιωάννης μετέβη αρχικά στην Αλεξάνδρεια, για να εργαστεί στην επιχείρηση του θείου του, ο οποίος διέκρινε την ευστροφία, την εργατικότητα και την εμπορική πρωτοβουλία του νεαρού και του εμπιστεύθηκε εξ ολοκλήρου μια νέα επιχείρηση που δημιούργησε στη Μελίτη, τη σημερινή Μάλτα. Στα 30 του χρόνια πέτυχε να διοριστεί ως δημόσιος μεσίτης, μια θέση που κράτησε για δεκατέσσερα χρόνια και από την οποία απέκτησε μια μεγάλη για την εποχή περιουσία. Το 1836 αρρώστησε σοβαρά και σταμάτησε να εργάζεται. Όταν ανάρρωσε, άρχισε συνεργασία με δύο μεγάλες χρηματιστηριακές εταιρείες σε Παρίσι και Λονδίνο. Διορατικός επιχειρηματίας, πρακτικός και οξύνους, διέβλεψε από νωρίς ότι η εισαγωγή ατμού στη βιομηχανία και τις μεταφορές θα ήταν το μέλλον και επενδύει σε μετοχές της ατμοπλοϊκής εταιρείας. Έκανε πετυχημένες τοποθετήσεις σε γαλλικά χρεόγραφα και διαχειρίστηκε τα κεφάλαιά του με έξυπνο τρόπο με αποτέλεσμα να αποκτήσει τεράστια περιουσία.
Ο Ιωάννης Παπάφης ήταν ειλικρινής και ευθύς απέναντι στους άλλους, και το ίδιο περίμενε και από τους γύρω του. Τον διέκρινε ένα αίσθημα δικαιοσύνης, όπως φαίνεται και στις δύο διαθήκες που άφησε. Απαιτούσε διαφάνεια σε κάθε συναλλαγή του, για αυτό και υποχρέωσε τους διαχειριστές των κληροδοτημάτων του στη Θεσσαλονίκη να δημοσιεύουν κάθε χρόνο σε τοπική εφημερίδα έκθεση με το ενεργητικό του κεφαλαίου και τις χρήσεις!
Στα 50 του χρόνια παντρεύτηκε την κορσικανή Βιτσέντζα Ακουϊλίνα, στην οποία αναφέρεται με τρυφερότητα στη διαθήκη του. Έφυγε από τη ζωή το 1886 σε ηλικία 94 ετών, χωρίς να αφήσει πίσω του απογόνους, έχοντας στο μεταξύ διαθέσει την περιουσία του με δωρεές και κληροδοτήματα σε ορφανοτροφεία, εκπαιδευτικά ιδρύματα, γηροκομεία και αναξιοπαθούντες.
Παζάρια για... το καλό της πόλης!
Το 2004 η διοίκηση του Παπάφειου ενέκρινε τη δωρεάν διάθεση έκτασης για την κατασκευή σταθμού μετρό, που θα εξυπηρετεί τους κατοίκους της Τούμπας, "εκτιμώντας το μέγεθος της ωφέλειας για το κοινωνικό σύνολο της πόλης”. Ως μόνη προϋπόθεση έθετε “τη μετεγκατάσταση και την απρόσκοπτη λειτουργία των σχολικών μονάδων”, οι οποίες βρίσκονταν στην υπό παραχώρηση έκταση (σημειωτέον, η μετεγκατάσταση έχει ήδη γίνει και κόστισε στην “Αττικό Μετρό Α.Ε.” περίπου 1.500.000 ευρώ). Τέσσερα χρόνια αργότερα η διοίκηση του ιδρύματος έθεσε ζήτημα “αντισταθμιστικών ωφελημάτων”. Η διαπραγμάτευση για το ύψος της αποζημίωσης φάνηκε να καταλήγει, με την εταιρεία “Αττικό Μετρό Α.Ε.” να εμφανίζεται διατεθειμένη να αναλάβει τη δαπάνη για την ανακαίνιση του Παπάφειου, κόστους 10.000.000 ευρώ περίπου. Τελικά η συμφωνία αυτή δεν προχώρησε και δρομολογήθηκε η διαδικασία καθορισμού και εν συνεχεία καταβολής των νόμιμων αποζημιώσεων για την αναγκαστική απαλλοτρίωση. Σε επιστολή που απέστειλε στην “Αττικό Μετρό Α.Ε.” ο πρόεδρος του Παπάφειου, μητροπολίτης Θεσσαλονίκης Άνθιμος, ανέφερε: “Είμεθα σύμφωνοι όλα τα μέλη του δ.σ. να μην εμποδιστούν οι εργασίες της Αττικό Μετρό Α.Ε. για ένα τόσο σημαντικό και χρήσιμο έργο για τη Θεσσαλονίκη και τον λαό της”. Έθεσε όμως ζήτημα επαναδιαπραγμάτευσης. Ακολούθησε η προσφυγή του κ. Άνθιμου στο Συμβούλιο της Επικρατείας, με αίτημα να ακυρωθούον τόσο η κοινή υπουργική απόφαση περί αναγκαστικής απαλλοτρίωσης του χώρου που απαιτείται για την κατασκευή του σταθμού όσο και η απόφαση του Γιώργου Σουφλιά για προσωρινή κατάληψη μέρους του οικοπέδου για την εγκατάσταση του εργοταξίου. Σε περίπτωση που το “Παπάφειο” εμμείνει στη δικαστική διαμάχη, δεν αποκλείεται να μη γίνει σταθμός του μετρό στην περιοχή, αποκλείοντας χιλιάδες κατοίκους από την πρόσβαση στο συγκεκριμένο συγκοινωνιακό μέσο. 
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου
Σημείωση: Μόνο ένα μέλος αυτού του ιστολογίου μπορεί να αναρτήσει σχόλιο.