Εργολάβοι σε ρόλο... αρχαιολόγων στην καρδιά της Θεσσαλονίκης

avgi.gr, 20/01/2013

Στη χώρα του Ποτέ-Ποτέ συνέβη αυτό: Οι άνθρωποι μιας πόλης κατασκεύαζαν ένα έργο κοινής ωφέλειας, για το οποίο χρειαζόταν μια μεγάλη σήραγγα. Γνώριζαν οι άνθρωποι ότι πριν από αυτούς οι παππούδες και οι προπαππούδες τους και πολλές γενιές πίσω κι άλλοι πολλοί είχαν κατοικήσει στο ίδιο μέρος. Και καθώς το λιμάνι ήταν πάντα στο ίδιο μέρος, οι λόφοι της πόλης ήταν πάντα στο ίδιο μέρος, έτσι και οι δρόμοι που τους συνέδεαν ήταν περίπου στο ίδιο μέρος. Χάρηκαν πολύ λοιπόν όταν, σκάβοντας για τη σήραγγα, στο ίδιο μέρος, με την ίδια κατεύθυνση βρήκαν ένα άλλο μεγάλο τεχνικό έργο της αρχαιότητας: έναν μεγάλο δρόμο...
Μεγάλη συγκίνηση έπεσε στην πόλη. Η συντεχνία των εμπόρων ζήτησε πρώτη να επισκεφτεί τον δρόμο, μιας και ήταν ένας εμπορικός δρόμος στην καρδιά της πόλης, εκεί που και σήμερα υπήρχαν εμπορικά καταστήματα. Μετά πήγαν τα παιδιά και οι αρχαιολόγοι και οι εργάτες που έσκαψαν τον δρόμο τους έδειξαν πώς οι παλιοί και οι πολύ παλιοί κάτοικοι της πόλης είχαν αντιμετωπίσει τα ίδια ζητήματα της καθημερινής ζωής με τη δική τους τεχνολογία. Πήγαν και οι άρχοντες της πόλης. Και τότε τέθηκε το μεγάλο ερώτημα: πώς θα συνεχίσει η κατασκευή της σήραγγας; Πώς θα τελειώσει το δημόσιο έργο;

Κανόνισαν λοιπόν μια συνέλευση στην κεντρική πλατεία της πόλης, αφού επί μέρες ο χώρος άνοιξε για να τον δουν όλοι οι πολίτες και όλοι οι ειδικοί. Η συνέλευση, μετά από πολλή συζήτηση, κατέληξε σχεδόν ομόφωνα: να καλέσουν ομάδες επιστημόνων και τεχνικών να καταθέσουν προτάσεις για το πώς μπορεί να γίνει η σύγχρονη σήραγγα, να μετακινούνται οι άνθρωποι της πόλης και να μείνει στη θέση του ο αρχαίος δρόμος. Μάλιστα, μετά από πρόταση ενός συνταξιούχου, η πόλη πρόσφερε φιλοξενία σε ομάδες επιστημόνων από όλες τις χώρες του κόσμου, προκειμένου να μελετήσουν και να καταθέσουν την πρότασή τους. Για να μη χάνουν χρόνο, ξεκίνησαν τη συντήρηση και τη στερέωση του δρόμου, ενώ η σήραγγα ανοιγόταν σε άλλα σημεία της πόλης. Δύο μήνες μετά, η πόλη είχε γίνει ξακουστή στα πέρατα του κόσμου, όταν διοργανώθηκε ένα διεθνές συνέδριο για να παρουσιαστούν οι προτάσεις που κατατέθηκαν στην ειδική επιτροπή που είχε συσταθεί για τον σκοπό αυτό. Η επιτροπή προέκρινε δύο προτάσεις, το κοινό του συνεδρίου άλλη μία και τελικά στήθηκε κάλπη (μία, όχι τρεις...). Μπορούσε να ψηφίσει όποιος ήθελε, αφού τα έξοδα για το έργο βάρυναν το ταμείο της πόλης. Μπορούσαν να ψηφίσουν ακόμη και τα μικρά παιδιά, αφού το έργο θα το ζούσαν αυτά για περισσότερα χρόνια από τους παππούδες τους.

Τελικά, η πρόταση που υπερψηφίστηκε ήταν αυτή μιας διεπιστημονικής ομάδας φοιτητών, που δεν ήταν και η πιο ακριβή: η σήραγγα πέρασε κάτω από τον αρχαίο δρόμο, ο σταθμός μετακινήθηκε ελαφρά και μίκρυνε, βρέθηκαν τεχνικές λύσεις για τα υποστυλώματα, τις σκάλες, τα ασανσέρ (άλλωστε δεν υπήρχαν ούτε γκισέ εισιτηρίων ούτε μπάρες να πιάνουν χώρο, αφού η μεταφορά ήταν δωρεάν). Βγαίνοντας από τη σήραγγα, οι άνθρωποι θα περπατούσαν στον αρχαίο δρόμο, πριν βρεθούν τελικά στη σύγχρονη πλατεία για να συνεχίσουν τη μέρα τους. Το έργο άργησε λίγο να τελειώσει, όμως κανείς δεν παραπονέθηκε, γιατί ήταν πλέον το «δικό τους» έργο.

Αυτά συνέβησαν στη χώρα του Ποτέ-Ποτέ. Στην καθ’ ημάς χώρα του «Ό,τι να 'ναι», όμως, μια παρόμοια ιστορία είχε πολύ διαφορετική εξέλιξη. Ούτε διεθνή συνέδρια, ούτε συμμετοχή της τοπικής κοινωνίας, ούτε τίποτε από αυτά τα παλαβά. Το αρμοδιότερο όλων Κεντρικό Αρχαιολογικό Συμβούλιο, σε μία μόνο συνεδρίασή του την περασμένη Τρίτη, αποφάσισε ομόφωνα να μεταφερθούν οι αρχαιότητες σε... άλλο οικόπεδο προκειμένου να προχωρήσει η κατασκευή του σταθμού Βενιζέλου του Μετρό της Θεσσαλονίκης. Ποιες αρχαιότητες; Ο decumanus, ο βασικός δρόμος της Θεσσαλονίκης ώς τον 7ο αιώνα, που βρέθηκε μαρμαροστρωμένος, μεταφέρεται σε άλλο σημείο επειδή οι τεχνικοί του εργολάβου είπαν ότι δεν υπάρχει άλλη λύση! και με τις αρματροχιές του σε μήκος 76 μ., με κατεύθυνση παρόμοια με αυτή της γραμμής του μετρό. Επίσης, η πιο σημαντική διασταύρωσή του με τον cardo, δρόμο που οδηγούσε από το Λιμάνι του Μεγάλου Κωνσταντίνου στα τείχη της πόλης. Κι ας βρισκόταν σε βάθος 5,5 μ. ενώ ο συρμός περνάει στα 11 μ. Με πόνο ψυχής, βέβαια, τα μέλη του ΚΑΣ πήραν αυτή τη «δύσκολη απόφαση», μιας και οι τεχνικοί του εργολάβου είπαν ότι δεν υπάρχει άλλη λύση.

Δεν χρειάζεται να είναι κανείς ειδικός για να καταλάβει ότι ένας δρόμος δεν αποτελεί έκθεμα κι όταν κουβαλιέται για να «εκτεθεί» σε άλλο σημείο, παύει να είναι ο δρόμος που συνέδεε τα τείχη με το λιμάνι. Δεν χρειάζεται να είναι ψιλιασμένος για να καταλάβει ότι τέτοιες αποφάσεις δεν παίρνονται σε μια νύχτα, ούτε μπορεί το ελληνικό δημόσιο (εν προκειμένω η γενική Γραμματεία Πολιτισμού) να επαφίεται στη γνώμη των τεχνικών του εργολάβου. Δεν χρειάζεται παρά να είναι πολίτης αυτής της χώρας για να γνωρίζει ότι τέτοια δημόσια έργα κοστίζουν τρεις και τέσσερις φορές παραπάνω και καθυστερούν επί χρόνια, για πολύ λιγότερο σημαντικούς λόγους από τη διάσωση και ανάδειξη της διαχρονίας της πόλης. Δεν χρειάζεται κανείς να κοιμάται για να ονειρευτεί ότι θα μπορούσε να ζει σε μια χώρα σαν αυτή που περιγράψαμε παραπάνω, ή έστω σε μια χώρα που τέτοια περίπλοκα ζητήματα διαχείρισης δημόσιας περιουσίας και δημόσιου χρήματος θα αποτελούσαν αντικείμενο δημόσιας συζήτησης και συνδιαμόρφωσης πριν την τελική απόφαση.

Θα μου πείτε «αυτά δεν γίνονται». Πράγματι. Γίνεται όμως να πληρώνουν 10% φόρο οι επιχειρηματίες για τα μερίσματα και 40% οι συνταξιούχοι για τις συντάξεις τους. Γίνεται να υπάρχει 50% ανεργία των νέων. Γίνεται να παραβιάζεται καθημερινά το σύνταγμα. Γίνεται ένας πρώην καθηγητής αρχαιολογίας στο πανεπιστήμιο και ακαδημαϊκός, ο Μιχάλης Τιβέριος, να πληρώνεται από τον εργολάβο και να παρουσιάζεται στο ΚΑΣ για να υπερασπίσει τα συμφέροντα του εργολάβου. Αλλά το να υπάρχει μια διαφορετική διαχείριση των αρχαιοτήτων, αυτό, όχι, δεν γίνεται!

Της Ελένης Σωτηρίου