To Μετρό νίκησε τη βυζαντινή Θεσσαλονίκη

efsyn.gr, 17/01/2013

Τα μοναδικά ευρήματα (μαρμαροστρωμένος δρόμος, μνημειώδες τετράπυλο, κτίριο κλπ.), που αποκαλύφθηκαν στον σταθμό «Βενιζέλου», θα μεταφερθούν τελικά στο Στρατόπεδο «Παύλου Μελά».  Οι λύσεις να μετακινηθεί-καταργηθεί ο σταθμός ή να συνυπάρξει με κάποιες από τις αρχαιότητες απορρίφθηκαν...

Της Βασιλικής Τζεβελέκου

Οι αρχαιότητες φεύγουν, το Μετρό μένει. Αυτό αποφάσισε, ομόφωνα, το Κεντρικό Αρχαιολογικό Συμβούλιο κατά τη συνεδρίασή του το βράδυ της Τρίτης, για τις μοναδικές, ανεκτίμητης αξίας αρχαιότητες βυζαντινής περιόδου που αποκαλύφθηκαν στον σταθμό «Βενιζέλου» στο Μετρό Θεσσαλονίκης.

Οι αρχαιότητες θα αποσπαστούν και θα μεταφερθούν στο Στρατόπεδο «Παύλου Μελά», το οποίο θα διαμορφωθεί σε αρχαιολογικό πάρκο. Εκεί «θα προστατευθούν και θα αναδειχθούν καλύτερα». Ωστόσο οι εργασίες απόσπασης δεν θα ξεκινήσουν, εάν δεν εξασφαλιστούν τα απαραίτητα κονδύλια και η παραχώρηση του στρατοπέδου στο ΥΠΑΙΘΠΑ ή στο υπουργείο Ανάπτυξης, ζητήματα που σύμφωνα με τη γενική γραμματέα Λίνα Μενδώνη έχουν δρομολογηθεί.

Η λύση ωστόσο δεν κρίνεται απ” όλους η καλύτερη, καθώς είχε διατυπωθεί το αίτημα συνύπαρξης των αρχαιοτήτων με τον σταθμό, ανεξάρτητα από το κόστος που θα βαρύνει την εταιρεία, καθώς οι αρχαιότητες πρέπει να αναδειχθούν και να παραμείνουν στον τόπο τους. Κατά τις εργασίες στον σταθμό «Βενιζέλου» στο Μετρό Θεσσαλονίκης, αποκαλύφθηκε μαρμαροστρωμένος δρόμος σε μήκος που φτάνει τα 80 μέτρα και η διασταύρωσή του με τον λιθόστροτο δρόμο cardo. Επίσης, μνημειώδες τετράπυλο που απαρτιζόταν από 8 πεσσούς που το στήριζαν. Ακόμα, αποκαλύφθηκαν άλλοι 6 πεσσοί που στέγαζαν πεζοδρόμια, κτίριο με ωραίες μαρμάρινες πλάκες και μνημειακή είσοδο προς το νότιο τμήμα, βάσεις κιόνων, ίχνη από επιτραπέζια παιχνίδια χαραγμένα πάνω σε μαρμάρινες πλάκες κι άλλα κατάλοιπα.

Πρόκειται για ένα μοναδικό σύνολο, δείγμα της βυζαντινής κοσμικής Θεσσαλονίκης που μαζί με την Κωνσταντινούπολη, αποτελούσαν τις δύο σημαντικότερες πόλεις της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας. Κι ενώ σήμερα βλέπουμε τη θρησκευτική Θεσσαλονίκη μέσα από τις σωζόμενες εκκλησίες, δεν έχουμε κανένα δείγμα της κοσμικής βυζαντινής πόλης. Το εύρημα, μοναδικής αξίας, έρχεται τώρα να καλύψει αυτό το κενό.

Οι αρχαιολόγοι φώναζαν από το 2006

Τα μέλη του ΚΑΣ συζήτησαν αν μπορεί να διατηρηθεί ολόκληρο στον τόπο όπου ανακαλύφθηκε από την αρχαιολογική σκαπάνη ή αν υπάρχει η δυνατότητα να καταργηθεί ο σταθμός του Μετρό. Το θέμα πάντως δεν προέκυψε ξαφνικά. Οι αρχαιολόγοι γνώριζαν ότι στο συγκεκριμένο σημείο «χτυπάει» η καρδιά της βυζαντινής Θεσσαλονίκης και προειδοποιούσαν από το 2006 χωρίς όμως να ακουστούν. Την εποχή εκείνη στο υπουργείο Πολιτισμού ήταν ο Πέτρος Τατούλης και ο Χρήστος Ζαχόπουλος…

«Οι εισηγήσεις των Εφορειών της Αρχαιολογικής Υπηρεσίας ήδη από το 1999 και κυρίως το 2006 προς το τότε ΥΠΕΧΩΔΕ και το ΥΠΠΟ προειδοποιούσαν για την παρουσία σημαντικών αρχαιοτήτων στη χάραξη της πορείας του μετρό και για τον κίνδυνο να αντιμετωπιστούν με την ελάχιστη δυνατή πρόνοια. Δεν εισακούστηκαν», επισήμανε χθες μεταξύ άλλων η Λίνα Μενδώνη. Τόνισε μάλιστα ότι ο προϋπολογισμός για τις ανασκαφές ήταν ελάχιστος, μόλις 15 εκατ. ευρώ. «Το Μετρό καθυστέρησε για άλλους λόγους, κυρίως τεχνικούς. Οι ανασκαφές θα ολοκληρωθούν τέλη Ιανουαρίου-μέσα Φεβρουαρίου κι ο προϋπολογισμός τελικά ανέρχεται στα 90 εκατ. ευρώ», είπε η γενική γραμματέας.

«Από τον Οκτώβριο με απασχόλησε το θέμα των αρχαιοτήτων γιατί είναι πολύ σημαντικές. Δυστυχώς δεν μπορεί να μετακινηθεί κανένας σταθμός, όπως έγινε στην Αθήνα, ενώ και η λύση να καταργηθεί δεν συζητείται. Να διασώσουμε in situ κάποια τμήματα δεν γίνεται, γιατί θα καταστρέψουμε ένα σύνολο. Θεωρώ λοιπόν ότι η μεταφορά στο στρατόπεδο είναι καλή, γιατί θέλουμε εκεί να γίνει ένα πολιτιστικό πάρκο», είπε ο καθηγητής Αρχαιολογίας Μιχάλης Τιβέριος, συνεργάτης της «Αττικό Μετρό» σε θέματα αρχαιολογίας.

Εκ διαμέτρου αντίθετη ήταν η τοποθέτηση του επίσης αρχαιολόγου Δημήτρη Αθανασούλη. «Το εύρημα είναι συνυφασμένο με τη χωροθέτησή του. Δεν μπορούμε να είμαστε χαρούμενοι με την απόσπαση, γιατί στη Θεσσαλονίκη πήγαν πολλές αρχαιότητες «άκλαυτες». Ο σχεδιασμός του Μετρό έγινε με λάθος τρόπο κι έτσι σήμερα καλούμαστε να αποφασίσουμε με ποιον τρόπο θα σταυρωθούμε. Είναι λυπηρό, καταδικαστέο και απαράδεκτο».

Οι αρχαιολόγοι γνωρίζουν καλύτερα από όλους μας ότι η απομάκρυνση των ευρημάτων από τη θέση τους δεν είναι η καλύτερη λύση. «Βασική αφετηρία της επιστήμης μας είναι η διατήρηση in situ, αλλά πρέπει να κρίνουμε τα γεγονότα εν τόπω και χρόνω. Η προτεινόμενη λύση είναι η λιγότερο οδυνηρή», ανέφερε η Ν. Διβάρη Βαλάκου. Η πρόταση της απόσπασης έχει πρότυπο το Πάρκο της Πανεπιστημιούπολης στου Ζωγράφο, όπου μεταφέρθηκαν μέρη από τις ανασκαφές της Λεωφόρου Αμαλίας και του Συντάγματος.

Να σημειώσουμε ότι η συνολική απόσπαση είναι τεχνικά εφικτή, αν και πολύ δύσκολη και δαπανηρή – λιγότερο ωστόσο από ό,τι να μετακινούσε το υπερσύγχρονο Μετρό της Θεσσαλονίκης τον σταθμό του ή να έβρισκε τη λύση συνύπαρξης σταθμού-ευρημάτων, όπως έγινε στον σταθμό Μοναστηράκι στην Αθήνα. Σχετική ερώτηση πάντως κατέθεσαν στη Βουλή οι βουλευτές του ΣΥΡΙΖΑ Αναστάσιος Κουράκης, Ευαγγελία Αμμανατίδου, Γιάννης Αμμανατίδης και Δέσποινα Χαραλαμπίδου.

v.tzevelekou@efsyn.gr