Κάτω από τα πόδια μας

Αγγελιοφόρος, 29/11/09


Υπέδαφος ετών... 23 εκατομμυρίων! Τόσο χρονολογείται το γεωλογικό υλικό της Θεσσαλονίκης, με το οποίο έρχονται σε καθημερινή επαφή ο «Κωστίκας» και ο «Γιωρίκας», οι δύο μετροπόντικες που κατασκευάζουν τις σήραγγες του υπόγειου μέσου σε σταθερή τροχιά. Το νεότερο υλικό έχει ηλικία «μόλις» 1,8 εκατομμύρια χρόνια.


Τι κρύβει το υπέδαφος της Θεσσαλονίκης; Ορισμένες απαντήσεις έρχεται να δώσει το μετρό, για χάρη του οποίου έχουν γίνει, μέχρι σήμερα, 240 γεωτρήσεις, ενώ σε εξέλιξη βρίσκεται και η μεγαλύτερη αρχαιολογική ανασκαφή στην ιστορία της πόλης. Ετσι, πάνω από τις σήραγγες του μετρό, οι οποίες κατασκευάζονται σε βάθος από 14 έως 31 μέτρα από την επιφάνεια του εδάφους δε βρίσκονται μόνον αρχαία, καθώς υπάρχει και ο υδροφόρος ορίζοντας σε βάθος που κυμαίνεται από 3 έως 10 μέτρα.

Η επιφάνεια της θάλασσας, στην περιοχή του πανεπιστημίου, όπου το μετρό έχει το μεγαλύτερό του βάθος (-31 μέτρα), βρίσκεται στα 17 μέτρα, πάντα από την επιφάνεια του εδάφους.


Γεωλογικοί αιώνες

«Το γεωλογικό υλικό της Θεσσαλονίκης είναι ιζηματογενούς προέλευσης, αργιλικής, κυρίως, σύστασης και περιέχει άμμο και χαλίκια», αναφέρουν στελέχη της Αττικό Μετρό ΑΕ. Οι ίδιοι εξηγούν ότι τα ιζήματα αυτά δημιουργήθηκαν μέσα στο γεωλογικό χρόνο σε ένα εύρος κλίμακας από 1,8 έως 23 εκατ. χρόνια, στους γεωλογικούς αιώνες τεταρτογενή και νεογενή. «Η αντοχή των υλικών αυτών είναι ανάλογη της γεωλογικής τους ιστορίας», περιγράφουν οι επιστήμονες της «Αττικό Μετρό», οι οποίοι επισημαίνουν ότι πάνω από το γεωλογικό υλικό υπάρχει το αρχαιολογικό στρώμα της πόλης της Θεσσαλονίκης. «Το στρώμα αυτό βρίσκεται πάντα πάνω από τη διέλευση των σηράγγων και αποτελείται από πρόσφατα υλικά ανθρωπογενών δραστηριοτήτων, όπως πλίνθοι, τμήματα τοίχων, αγγεία, οστά, ξύλα, πηγάδια», αναφέρουν. Οπως έδειξαν οι γεωτρήσεις, το αρχαιολογικό στρώμα βρίσκεται σε βάθος από 10 εκατοστά μέχρι, τοπικά, 12 μέτρα και 55 εκατοστά.


Υπόγεια νερά

Οι ίδιες πηγές αναφέρουν ότι λόγω της αργιλικής σύστασης των εδαφών της Θεσσαλονίκης, αναμένονται περιορισμένες παροχές υπόγειων νερών. «Μικρή διαφοροποίηση υπάρχει στο τμήμα του έργου που βρίσκεται ανατολικά, όπου τα εδάφη περιέχουν περισσότερα χονδρόκοκκα υλικά, δηλαδή άμμο και χαλίκια, λόγω της διασταύρωσης της σήραγγας με παλιούς, επιχωματωμένους χειμάρρους», επισημαίνουν και τονίζουν ότι η διάνοιξη των σηράγγων γίνεται πάντα κάτω από τη στάθμη του υδροφόρου ορίζοντα.

Σε όλη τη διαδρομή της βασικής γραμμής του μετρό, διαφοροποίηση στα εδάφη υπάρχει μόνο γύρω από το σταθμό Αγίας Σοφίας. «Δεκαπέντε μέτρα κάτω από το βάθος διέλευσης των σηράγγων εντοπίστηκε βραχώδες αλπικό υπόβαθρο. Πρόκειται για το υλικό από το οποίο αποτελούνται οι λόφοι και τα βουνά της Θεσσαλονίκης», αναφέρουν χαρακτηριστικά.


Οι γεωτρήσεις

Οι συνθήκες χάραξης του μετρό διερευνήθηκαν μέσα από ένα πυκνό δίκτυο δειγματοληπτικών γεωτρήσεων που ξεκίνησαν πριν από την έναρξη του έργου και συνεχίζονται έως σήμερα. Μέχρι τώρα έχουν γίνει 240 γεωτρήσεις, ενώ μέχρι την ολοκλήρωση των εργασιών αναμένεται ότι θα γίνουν περισσότερες από 300. Οι πρώτες γεωτρήσεις χρησιμοποιήθηκαν για τη μελέτη του έργου. Εξάλλου, χάρη στη συλλογή στοιχείων για το υπέδαφος της Θεσσαλονίκης, καθορίστηκε επακριβώς η μέθοδος εκσκαφής τόσο των σταθμών του μετρό όσο και της γραμμής, ενώ προσδιορίστηκαν τα χαρακτηριστικά των δύο μηχανημάτων διάνοιξης σηράγγων (μετροπόντικες).

Ολα αυτά έγιναν προκειμένου να μην υπάρχουν απρόοπτα κατά τη διάρκεια κατασκευής του έργου.

Εξάλλου, πρόσφατα ολοκληρώθηκαν οι γεωλογικές και γεωτεχνικές έρευνες των επεκτάσεων του μετρό προς την Καλαμαριά και τη Σταυρούπολη, τα στοιχεία των οποίων θα χρησιμοποιηθούν για τις προμελέτες.


Τα αρχαία

Για τις ανάγκες κατασκευής του μετρό βρίσκεται ήδη σε εξέλιξη η μεγαλύτερη αρχαιολογική ανασκαφή στην ιστορία της Θεσσαλονίκης, η οποία στο σύνολό της θα καλύψει έκταση 20.000 τ.μ.

Βάσει ειδικής μελέτης που πραγματοποιήθηκε από αρχαιολόγους, από το Νέο Σιδηροδρομικό Σταθμό έως το σταθμό Πανεπιστήμιο, η αποκάλυψη αρχαιολογικών ευρημάτων προβλέπεται να είναι συνεχής, μεγαλύτερη όμως πυκνότητα αναμένεται στο εντός των τειχών τμήμα της Θεσσαλονίκης, από την πλατεία Δημοκρατίας έως το Σιντριβάνι.

Τρεις από τους σταθμούς χαρακτηρίζονται ως υψηλού αρχαιολογικού ενδιαφέροντος (Δημοκρατίας, Βενιζέλου, Αγίας Σοφίας), τρεις ως μέσου αρχαιολογικού ενδιαφέροντος (ΝΣΣ, Σιντριβάνι, Πανεπιστήμιο), ενώ οι υπόλοιποι θεωρούνται χαμηλού αρχαιολογικού ενδιαφέροντος.

Τα ευρήματα θα κοσμήσουν σταθμούς του μετρό, ενώ όσα μπορούν να μετακινηθούν θα φιλοξενηθούν στο Αλκαζάρ που θα μετατραπεί σε μουσείο.