Ενας θησαυρός σε τούνελ του μετρό!

dimokratianews.gr,18/07/2012

Λένε ότι η θέα κρύβεται στα υπόγεια. Λένε ότι τα υπόγεια είναι καμιά φορά πιο φιλόξενα κι από τα συμβατικά ανώγεια. Δεν θα είχε όμως καμία σημασία αν οι κρυμμένοι θησαυροί δεν έβγαιναν στο φως με τις πιο πολύτιμες πολιτισμικές προεκτάσεις, ενώνοντας τα θραύσματα του χθες και δίνοντας έτσι αξία στο σήμερα. Μέσα από τη μαγεία της αρχαιολογικής ανασκαφής και την παρούσα συγκυρία της κατασκευής του μετρό, το υπουργείο Πολιτισμού συναινεί με υπερβάλλοντα ζήλο, ώστε ο παλαιοχριστιανικός ναός που βγήκε τον τελευταίο χρόνο στην επιφάνεια να μεταφερθεί ατόφιος για πρώτη φορά, παίρνοντας θέση πραγματικού μνημείου στην πόλη. Η ανακάλυψή του από τους αρχαιολόγους επί της οδού Μοναστηρίου και η δυνατότητα απόσπασης και μεταφοράς του συνιστά ένα από τα πιο δυνατά σημεία των ευρημάτων του μετρό, με ανεκτίμητες ιστορικές αναφορές. Με αντίστοιχο ενθουσιασμό θα δουλευτεί και η απόσπαση και μεταφορά τμημάτων από τον σταθμό του μετρό της Αγίας Σοφίας, που περιλαμβάνει μέρος της κεντρικής οδικής αρτηρίας της Θεσσαλονίκης από την ύστερη αρχαιότητα με ενδεικτική κιονοστοιχία της εποχής εκείνης.

Ο ναός που εντοπίστηκε στον σταθμό Πλατείας Δημοκρατίας συνιστά αντιπροσωπευτικό δείγμα παλαιοχριστιανικής εκκλησίας και, σύμφωνα με την αρχαιολόγο της 9ης ΕΒΑ Θεσσαλονίκης Σταυρούλα Τζεβρένη, έχει συγκεκριμένα χαρακτηριστικά. «Είναι τετράγωνος στην κάτοψη, απολήγει στα ανατολικά σε πεταλόσχημη αψίδα, ενώ στα νότια το συγκρότημα συμπληρώνει ταφικό πρόσκτισμα. Ο ναός ιδρύθηκε στις παρυφές του αρχαίου δυτικού νεκροταφείου, σε κοντινή απόσταση από τη Χρυσή Πύλη των τειχών. Καταστράφηκε τον 7ο αι. πιθανότατα κατά τις σλαβικές επιδρομές» τονίζει η ίδια. Αν και δεν υπάρχουν περαιτέρω στοιχεία για την ονομασία του ναού και το μόνο που μπορούμε να αναγνωρίσουμε είναι η βασιλική του από αρχιτεκτονικής άποψης, η σπουδαιότητά του οδήγησε σε υπουργική απόφαση που θέλει τη μεταφορά του σε κατάχωση στη διασταύρωση του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου. Ο ναός θα «φυτευτεί» κοντά στη βιβλιοθήκη του ΑΠΘ, θα μεταφερθεί πάνω σε τσιμεντένιες ράγες και με πολλή προσοχή θα υπάρξει πλέον όπως στην πρότερη μορφή του. Στον περιβάλλοντα χώρο του ναού έχουν βρεθεί ποικίλα πιθάρια μεγάλων διαστάσεων, ενώ αίσθηση προκαλεί η αψίδα του.

Οσο για το οδικό κομμάτι της πόλης, από τα μέσα του 3ου αιώνα έως τις αρχές του 7ου, στην Αγίας Σοφίας εκείνο μαρτυρά την πλούσια υπόγεια τοπογραφία και μια διαχρονική της εικόνα εντός των τειχών της πόλης. Η οδός είναι τουλάχιστον 72,80 μέτρα, αποτελούμενη από μαρμάρινες πλάκες και κράσπεδα, η οποία συνοδεύεται από κίονες κι έναν βασικό στυλοβάτη. Η μεταφορά των τμημάτων από τον σταθμό της Αγίας Σοφίας θα γίνει επίσης με τη δέουσα προσοχή, ενώ τα συγκεκριμένα ευρήματα θα αποθηκευτούν σε ασφαλή χώρο -που παραμένει άγνωστος προς το παρόν- έως την ολοκλήρωση του μετρό, οπότε και θα φιλοξενηθούν εκ νέου στο κτίριο του μετρό που θα δημιουργηθεί στην Αγίας Σοφίας. Οπως δηλώνουν οι αρχαιολόγοι, πρόκειται για ένα εύρημα ιδιάζουσας πολιτιστικής αξίας. «Ο δρόμος λίγο πριν από τη συμβολή του με την κάθετη οδό στο ύψος της σημερινής Αγίας Σοφίας διευρύνεται, διαμορφώνοντας πλακόστρωτη πλατεία με ημιεξάγωνη κρήνη που εξυπηρετούσε τις ανάγκες περαστικών και περιοίκων. Τη μνημειακή εικόνα του δρόμου συμπληρώνει κιονοστοιχία, από την οποία ορατός σήμερα είναι ο ισχυρός στυλοβάτης, που σώζει κατά χώραν επτά βάσεις κιόνων του 4ου και 6ου αι. και οριοθετεί τον οδικό άξονα στα νότια. Οι ανασκαφές που διενεργηθήκαν από την 9η Εφορεία Βυτζαντινών Αρχαιοτήτων έφεραν στο φως τη χαμένη αίγλη της πόλης που είχε θαφτεί κάτω από τα χαλικόστρωτα και χωμάτινα καταστρώματα του δρόμου των κατοπινών χρόνων και που δεν είχαμε ποτέ άλλοτε στο παρελθόν την ευκαιρία να δούμε».

Το Κεντρικό Αρχαιολογικό Συμβούλιο έχει εισηγηθεί και η έγκριση έχει δοθεί. Οι προεργασίες έχουν ήδη ξεκινήσει και η μεταφορά των ευρημάτων θα δρομολογηθεί άμεσα. Οι μνήμες θα ταξιδέψουν επιτέλους από τον υπόγειο θαυμαστό κόσμο του ιστορικού παρελθόντος και θα γίνουν κομμάτι της καθημερινότητάς μας.

Ο πολυμήχανος αρχιτέκτονας Δ.Κορρές πίσω από το εγχείρημα

Εχει χαρακτηριστεί ιδιοφυής, εμπνευσμένος, πολυμήχανος και έχει κερδίσει επάξια την εμπιστοσύνη των αρμοδίων του πολιτισμού, αφού του έχουν ανατεθεί στο παρελθόν πολλές αποσπάσεις δύσκολων μνημειακών συνόλων. Ο Δημήτρης Κορρές, γνωστός για την αναστήλωση του ιερού βράχου της Ακρόπολης, μαζί με τον αδερφό του Μανώλη Κορρέ, αναπληρωτή καθηγητή Αρχιτεκτονικής στο Εθνικό Μετσόβιο Πολυτεχνείο και μέλος του ΚΑΣ, είναι από τους Ελληνες αρχιτέκτονες που δίνουν προβάδισμα στον πολιτισμό αποδεδειγμένα. Η επιλογή του έγινε σκοπίμως από το ίδιο το υπουργείο Πολιτισμού με σχετική εισήγηση και είναι ο άνθρωπος που θα εποπτεύσει το συνολικό έργο από την αρχή έως το τέλος του, σε συνεργασία με την ανάδοχη εταιρεία ΕΛΕΜΚΑ Α.Ε., που έχει αναλάβει την αποπεράτωση του έργου. Κατ' αυτόν τον τρόπο το μαγικό ραβδί του Δ. Κορρέ θα ανασύρει με συνέπεια και σεβασμό το παρελθόν στο παρόν.

Παράδειγμα συνεργασία με σκοπό τον πολιτισμό

Σε αυτή την προσπάθεια της πολιτιστικής ανάδειξης της Θεσσαλονίκης, δρουν καταλυτικά και αλληλοσυμπληρώνονται μέσα από τις δράσεις τους η 9η Εφορεία Βυζαντινών Αρχαιοτήτων και η 16η Εφορεία Προϊστορικών και Κλασικών Αρχαιοτήτων, με τις κυρίες Μακροπούλου και Μισαηλίδου στα ηνία αντίστοιχα, αλλά και η Αττικό Μετρό Α.Ε. Αρχαιολογική μελέτη και ανασκαφή από τη μία, σχεδιασμός και τεχνική κάλυψη από την άλλη δίνουν την αίσθηση μια ωραίας συνύπαρξης με σκοπό τη διατήρηση της εθνικής μας κληρονομιάς. «Η Αττικό Μετρό έχει δημιουργήσει τη δομή και παρέχει όλα τα μέσα, ούτως ώστε να ολοκληρωθεί η αρχαιολογική ανασκαφή το συντομότερο δυνατό», αναφέρει στη «δημοκρατία» ο Γιώργος Κωνσταντινίδης, γεν. διευθυντής της Αττικό Μετρό Α.Ε. Κι αν τα χρονοδιαγράμματα δεν έχουν φιξαριστεί οριστικά, αναμένεται έως τα τέλη Αυγούστου και τα δύο ανοιχτά μέτωπα των αρχαιολογικών αποσπάσεων και μεταφορών να έχουν ολοκληρωθεί. Σε μια δεύτερη ανάγνωση όλης αυτής της πρωτοβουλίας, θα έλεγε κανείς ότι ένας υπέροχος κόσμος ξεδιπλώνεται και είμαστε τυχεροί που μπορούμε να του ανοίξουμε την πόρτα, αφομοιώνοντας τα λαμπερά του στοιχεία. Από την άποψη του ναού έως τις μικρές λεπτομέρειές του που σιγά σιγά ξεθάβει ο χρόνος και η τεχνολογία, η επαφή μας με το μακρινό και αναγκαίο άλλο μισό της πόλης γίνεται ουσιαστικότερη.

Μετακινήσεις μνημείων με παρελθόν

Ο αρχιτέκτονας Δημήτρης Κορρές θεωρείται μετρ στις μετακινήσεις ολόκληρων κατασκευών, οι οποίες προέκυψαν λόγω της εμπειρίας του από τις αναστηλώσεις και από τις βαριές μεταφορές. Ο ίδιος σε παλαιότερη συνέντευξή του μιλάει για τη δυσπιστία του ελληνικού κράτους να εμπιστευτεί Ελληνες μηχανικούς, αφού παραδοσιακά τα μεγαλύτερα έργα τα ανέθετε πάντα σε ξένους. Ο «πολυμήχανος» Δ. Κορρές μετακίνησε εκκλησιές ξεκινώντας από το εκκλησάκι στην Κηφισίας, το εκκλησάκι Πέτρου και Παύλου στα Σπάτα για να γίνει το αεροδρόμιο, τον βυζαντινό ναό της Παναγίας Τορνικίου Γρεβενών για να σωθεί από τα νερά φράγματος στον Αλιάκμονα. Μετακίνησε τζαμί, αλλά και τη 46 μ. καμινάδα στο Carrefour της Ν. Ιωνίας!

Ελένη Σκάρπου