Μετρό και happy endings

parallaximag.gr,15/01/2015

Το έργο το βλέπουμε από το 2006 και 9.5 χρόνια αργότερα έχουμε απογοητευτεί τόσο που πάψαμε να πιστεύουμε σε happy end. Tο μόνο που επιθυμούμε πια διακαώς είναι τίτλους τέλους για το έργο που περιλαμβάνει ένα πρώτο δίκτυο με 18 σταθμούς. 

Το 2006 ξεκίνησε ουσιαστικά η κατασκευή της βασικής γραμμής από το Νέο Σιδηροδρομικό Σταθμό μέχρι τη Νέα Ελβετίααρχικού κόστους 1,1 δις ευρώ. Συνεχίστηκε 7 χρόνια αργότερα, χωρίς να έχει ολοκληρωθεί η βασική γραμμή με την μεγάλη επέκταση προς Καλαμαρια κόστους 600εκ.ευρώ.

Το έργο της βασικής γραμμής παρέμενε παγωμένο λόγω της γνωστής διαμάχης περί απομάκρυνσης και επανατοποθέτησης των αρχαίων ή διατήρησης τους ως έχουν παράλληλα με το έργο του Μετρό, από το 2013.

Από τον Μάιο του 2015 έχει αρχίσει μια προσπάθεια επανεκκίνησης του έργου που φαίνεται να αφήνει ελπίδες αλλά παρόλα αυτά δεν έχει ξεκαθαρίσει τα θέματα του σταθμού Βενιζέλου με σαφήνεια. Ο κ. Σπίρτζης παρόλο που κατάφερε να βάλει σε ένα τραπέζι ανάδοχο και Αττικό Μετρό, αλλά και πάλι δεν εξηγεί με ποιον τρόπο η ολοκλήρωση του έργου θα περιλαμβάνει και τον σταθμό Βενιζέλου. Και μπορεί με διυπουργική απόφαση να δρομολογείται η ταυτόχρονη κατασκευή του σταθμού με την ολοκλήρωση των αρχαιολογικών όμως η πρόσφατη απόφαση Μπαλτά (Οκτώβριος 2015) ουσιαστικά ακυρώνει το σταθμό. Η απόφαση μιλούσε για παραμονή των αρχαίων και ανάδειξη τους από το Δήμο Θεσσαλονίκης και την Αττικό Μετρό. Η δε τελευταία γνωμοδότηση του ΚΑΣ δείχνει να παραπέμπει την κατασκευή του σταθμού στις καλένδες.

Η τελευταία χαρμόσυνη είδηση από τον κ. Σπίρτζη είναι ότι τα έργα στη βασική γραμμή αναμένεται να ξεκινήσουν και πάλι το επόμενο διάστημα με στόχο να τρέξουν τα επόμενα 3 χρόνια προκειμένου το έργο να ολοκληρωθεί και να λειτουργήσει το 2020 (παράλληλα θα έχει ολοκληρωθεί και η επέκταση προς Καλαμαριά που πάει καλά με τους χρόνους και το μόνο που δεν έχει ξεκινήσει είναι η διάνοιξη της διπλής σήραγγας των 4,8χλμ.)

Ένας ακόμα δύσκολος παράγοντας που πιέζει για την επανεκκίνηση ήταν η χρηματοδότηση καθώς το έργο του Μετρό είχε ήδη χρηματοδότηση από το Γ`ΚΠΣ (2000-2006) και το ΕΣΠΑ 2007-2013. Σύμφωνα με τις επιταγές της ΕΕ τα έργα με ευρωπαϊκή χρηματοδότηση δεν μπορούν να τραβούν κονδύλια σε περισσότερες από 2 προγραμματικές περιόδους. Από το 1,1 δισ. Ευρώ του έργου, μεγάλο μέρος -περίπου 650 εκατ. ευρώ- αντιπροσωπεύει χαμηλότοκα δάνεια της Ευρωπαϊκής Τράπεζας Επενδύσεων (ΕΤΕπ) και τα υπόλοιπα, περί τα 450 εκατ. ευρώ, είναι πόροι των κοινοτικών πλαισίων στήριξης (ΚΠΣ). Τα κονδύλια που έχουν δοθεί από το ΚΠΣ και το ΕΣΠΑ, σε περίπτωση απένταξης, επιστρέφονται και μάλιστα εντόκως.Το μεγάλο ερώτημα ήταν λοιπόν αν θα πιάσουμε τους χρόνους και θα αποκτήσουμε μετρό ή θα αναγκαστούμε να επιστρέψουμε τα εκατομμύρια που έβαλε η Κοινότητα για να το συγχρηματοδοτήσει.

Στις 7 Ιανουαρίου του 2016, ο Κωνσταντίνος Ζέρβας, μέλος του Διοικητικού Συμβουλίου της εταιρείας και δημοτικός σύμβουλος Θεσσαλονίκης δήλωσε στο “Πρακτορείο 104,9 fm” ότι “Στα ταμεία της ΑΤΤΙΚΟ ΜΕΤΡΟ υπάρχουν διαθέσιμα περίπου 400 εκ. ευρώ, που περιμένουν την επανέναρξη του έργου. Μέχρι τους πρώτους μήνες του 2017 πρέπει να εκταμιευθούν, αλλιώς θα πρέπει να τα επιστρέψουμε”,. Και συνέχισε: «Ττο έργο είναι σε μεγαλύτερο βαθμό ωριμότητας σε σχέση με το 2006, που ξεκίνησε και το 2010, που έγινε μια μεγάλη επανεκκίνηση, καθώς σε μεγάλο βαθμό τα αρχαιολογικά έχουν προχωρήσει και οι μελέτες έχουν ολοκληρωθεί, ενώ έχουν τελειώσει οι απαλλοτριώσεις και τα τεχνικά θέματα, πλην Βενιζέλου”.

Αυτό το πλην Βενιζέλου μας κνηγάει ακόμη και αυτή τη στιγμή είναι και το μεγαλύτερο θέμα πάνω στο οποίο κρέμεται η τύχη του μετρό, αφού η διαμάχη με την Αττικό Μετρό και τον Δήμο και το ΥΠΠΟ να θέλουν να παραμείνουν ως έχουν τα αρχαία, δεν δείχνει να βρίσκει λύση. Ταυτόχρονα το αρχαιολογικό έργο έχει μείνει ημιτελές καθώς έχουν εγκριθεί 25εκ.ευρώ από το 2014 που όμως ο ανάδοχος δεν χρησιμοποίησε λόγω της διαμάχης.

Τα τελευταία νέα λένε πως η κατασκευή του δεν ακυρώνεται αλλά μετατίθεται χρονικά, μέχρι την οριστική διευθέτηση της ανάδειξης και προστασίας των αρχαιοτήτων, μετά από διάλογο και συνεννόηση με το Υπουργείο Πολιτισμού. Μέχρι τότε, η κατασκευή του έργου θα προχωρήσει με όλες τις πρόνοιες για την ομαλή λειτουργία του συνόλου της βασικής γραμμής.

Τι σημαίνει αυτό με απλά λόγια; Ότι το έργο του Μετρό θα προχωρήσει και θα ολοκληρωθεί παρά τα λάθη, τις καθυστερήσεις, τις αντιπαραθέσεις και τις προσφυγές σε Δικαστήρια και Συμβούλια. Και η μόνη πιθανή λύση που αναφαίνεται πλέον είναι η απομάκρυνση και επανατοποθέτηση των αρχαίων στον Σταθμό Βενιζέλου.
Εν τω μεταξύ από τις 18/12 η Αττικό Μετρό αποφάσισε να πληρώσει στην κοινοπραξία κατασκευής της βασικής γραμμής του Μετρό Θεσσαλονίκης AISA, τέσσερις διαιτησίες. H απόφαση είναι μια κίνηση καλής θέλησης από πλευράς Αττικό Μετρό με στόχο την προσέγγιση των κατασκευαστών προκειμένου το έργο να μπει και πάλι σε τροχιά υλοποίησης. Τα χρήματα που πληρώνει η ΑΜ είναι 30.804.862,05 ευρώ και αφορά 4 διατητικές αποφάσεις με αριθμό 105,110,111,121 του Διαιτητικού Δικαστηρίου.

Λίγο αργότερα (στις 21/12) και ύστερα από τη συνεχή πίεση των εργαζομένων, της Περιφέρειας ΚΜ, το ομόφωνο ψήφισμα του Δήμου Θεσσαλονίκης άλλα και τον έντονο κοινοβουλευτικό έλεγχο που ασκήθηκε έχουμε ανακοινώσεις περί επανέναρξης των εργασιών από τις αρχές Ιανουαρίου και του αρχαιολογικού τμήματος από τις 15 Ιανουαρίου. Ας αφήσουμε κατά μέρος το μεγάλο ερώτημα της τεράστιας καθυστέρησης
από την πρώτη υπόσχεση λύσης του ζητήματος ( Μάιος 2015) μέχρι τις απανωτές αναβολές ανακοίνωσης μια συμφωνίας, αλλά και το ερώτημα των εργαζομένων που μάλλον καμιά απάντηση δεν θα πάρει που με κινητοποιήσεις διαμαρτύρονται για τις απολύσεις εργαζομένων τη στιγμή που υπήρχε στο τραπέζι, αλλά καθυστερούσε να ανακοινωθεί η συμφωνία επανεκκίνησης των εργασιών (μέχρι πριν λίγες βδομάδες απομακρύνθηκαν όλοι οι εργαζόμενοι στο αρχαιολογικό τμήμα και μάλιστα χωρίς αποζημιώσεις, κίνηση που δείχνει ότι οι απολύσεις έγιναν για να αλλάξουν οι όροι αμοιβής και εργασίας).

Ας δούμε τι γίνεται τώρα λοιπόν.

Η επίσκεψη στη Θεσσαλονίκη του Υπουργού Υποδομών Χρήστου Σπίρτζη στις 29/12, και η ανακοινώσεις έστω και ημιλύσης ίσως είναι η πρώτη μεγάλη επιτυχία για την επανεκκίνηση των έργων της βασικής γραμμής του μετρό Θεσσαλονίκης μετά από 5 χρόνια νεκραναστάσεων.
Το χρονοδιάγραμμα που ανακοινώνεται έχει ως εξής:
Άμεση επανέναρξη εργασιών στο βασικό έργο μέσα στο πρώτο δεκαήμερο του Ιανουαρίου του 2016, και συνέχισή τους με εντατικό ρυθμό, βάσει του ήδη υπάρχοντος χρονοδιαγράμματος. Το εν λόγω χρονοδιάγραμμα, ενσωματώνεται στο νέο οριστικό χρονοδιάγραμμα του έργου, που προβλέπει ολοκλήρωση της Α’ Φάσης τον Μάρτιο 2017 και παράδοση του συνόλου του έργου το πρώτο εξάμηνο του 2020.
Έναρξη των αρχαιολογικών εργασιών με την υπογραφή σχετικής Συμπληρωματικής Σύμβασης (25 εκ. ευρώ) μέσα στον Ιανουάριο 2016.

Κοντολογίς τα επόμενα 3 χρόνια πρέπει να τελειώσουν οι κατασκευές. Σύμφωνα με το νέο χρονοδιάγραμμα μέχρι τις αρχές του 2019 το έργο θα είναι έτοιμο κατασκευαστικά. Από τότε και για ενάμιση χρόνο θα έχουμε το απαραίτητο διάστημα για τις δοκιμές του συστήματος, τη λειτουργία των τρένων, των σταθμών και της ολοκλήρωσης της επέκτασης προς Καλαμαριά. Έτσι στο πρώτο εξάμηνο του 2020 θα έχουμε μετρό κι όποιο θέλουν το πιστεύουν.

Επειδή πάντως η εμπιστοσύνη και η τήρηση συμφωνιών και χρόνων έχει κλονιστεί ανεπιστρεπτί καλό θα ήταν να συσταθεί η, προβλεπόμενη από τη νομοθεσία των δημοσιών έργων, Επιτροπή Παρακολούθησης του έργου.

Συμφωνα με όλα αυτά στις 9 του Γενάρη, η Αττικό Μετρό σηματοδότησε την επιστροφή στους κατασκευαστικούς ρυθμούς της βασικής γραμμής του Μετρό Θεσσαλονίκης με την έναρξη των έργων στο σταθμό ΒΟΥΛΓΑΡΗ και μέχρι τον Μάρτιο του 2017 θα πρέπει να έχει απορροφηθεί όλο το διαθέσιμο κεφάλαιο του ΕΣΠΑ 2007-2013 αλλιώς όπως προείπαμε θα κινδυνεύσει η συνολική χρηματοδότηση του έργου. Σύμφωνα με πληροφορίες από το ΥΠΟΜΕΔΙ και την Αττικό Μετρό, αυτή την εποχή γίνεται ταχεία επάνδρωση των εργοταξιακών χώρων με εργαζομένους και επιστημονικό προσωπικό.

                                   

Ταυτόχρονα η Αττικό Μετρό προετοιμάζει το έδαφος για τη συνέχιση των εργασιών στο Σταθμό Βενιζέλου δίνοντας στη δημοσιότητα το παραπάνω φωτορεαλιστικό βίντεο με μια πρόχειρα αποτυπωμένη πρόταση (χωρίς να υπάρχει ολοκληρωμένη μελέτη για την υλοποίηση της πρότασης) που περιλαμβάνει απόσπαση και εναποτοποθέτησή των αρχαιολογικών ευρημάτων σε ποσοστό 85%. Ο χώρος του επιπέδου -1 του σταθμού αναδεικνύεται ως μουσειακός χώρος προφυλαγμένος με γυάλινο πάτωμα ανάλογου σχεδιασμού με αυτό του Μουσείου της Ακρόπολης. Προς αυτήν την κατεύθυνση κινούνται και οι παραγωγικοί φορείς της πόλης οι οποίοι έχουν προσφύγει στο ΣτΕ κατά της απόφασης Μπαλτά.

Υπέρ της διατήρησης των αρχαίων in situ, είναι ο δήμαρχος Θεσσαλονίκης Γιάννης Μπουτάρης και οι Αρχαιολόγοι. Οι Θεσσαλονικείς έχουν φτάσει σε τέτοιο επίπεδο αγανάκτησης και απογοήτευσης που θα πρέπει να πάρουμε ως δεδομένο ότι είναι έτοιμοι να δεχτούν τη λύση που θέσει σε επανεκκίνηση το μετρό που κρατάει όμηρο την πόλη εδώ και 9,5 χρόνια κλείνοντας επιχειρήσεις και κάνοντας αφόρητη τη ζωή των κατοίκων. Και επειδή λόγω του πέλεκυ που περιμένει το έργο αν συνεχιστούν οι καθυστερήσεις και χαθούν τα λεφτά και ο χρόνος τελειώνει, το πιθανότερο είναι ότι η Αττικό Μετρό και η Κοινοπραξία έφτασε στο σημείο που ήθελε με συνοπτικές διαδικασίες και η ακύρωση της απόφασης Μπαλτά είναι μάλλον θέμα χρόνου μεβάση την κοινή λογική.

Εμείς θα θυμήσουμε και την πρόταση του τμήματος Πολιτικών Μηχανικών του ΑΠΘ, όπως είχε δημοσιευθεί στις 23/4/2013:
Αλλά και την μελέτη – μακέτα του Α.Π.Θ. όπως παρουσιάστηκε στις 31/1/14 στην TV100:

                                  

Και για να έχουμε την ολοκληρωμένη εικόνα του θέματος Σταθμός Βενιζέλου ας ξαναδούμε τις βυζαντινές αρχαιότητες που αποκαλύφθηκαν κατά τη διάρκεια των ανασκαφικών εργασιών στους σταθμούς του μετρό Θεσσαλονίκης, όπως παρουσίαστηκαν αναλυτικά, κατά τη διάρκεια της συνεδρίασης (11/6/2015) του δημοτικού συμβουλίου της Θεσσαλονίκης, από την διευθύντρια της Εφορείας Βυζαντινών Αρχαιοτήτων Θεσσαλονίκης, Δέσποινα Μακροπούλου. Η κα Μακροπούλου αναφέρθηκε αρχικά στα λάθη που έγιναν στη χάραξη του έργου και στις ενστάσεις που είχαν εκφράσει εξαρχής η αρχαιολογική υπηρεσία αλλά και το ΥΠΠΟ. Στη συνεχεία, παρουσίασε αναλυτικά τη σπουδαιότητα των ευρημάτων που έφερε στο φως η αρχαιολογική σκαπάνη, ιδιαίτερα στον επίμαχο σταθμό της οδού Βενιζέλου.
Η κα Μακροπούλου τάχθηκε για ακόμη μια φορά κατά της απόσπασης των αρχαιοτήτων, λέγοντας χαρακτηριστικά ότι «αν τα αρχαία πακεταριστούν, ούτε η επιστροφή τους είναι εγγυημένη, ούτε η επιτυχία της επανασύνδεσης τους».