Το μετρό Θεσσαλονίκης και η αρχαία κληρονομιά

europath.gr, 02/10/2008

Σαφείς όρους και υποχρεώσεις προστασίας της πολιτιστικής κληρονομίας
θέτει η κοινοτική νομοθεσία η μη τήρηση των οποίων μπορεί να οδηγήσει και σε διακοπή της κοινοτικής χρηματοδότησης της κατασκευής του μετρό στην Θεσσαλονίκη

Σύμφωνα με απάντηση της Επιτροπής σε ερώτηση της ευρωβουλευτού του ΠΑΣΟΚ Κατερίνας Μπατζελή σχετικά με την διάσωση αρχαιολογικών ευρημάτων σε σταθμούς του υπό κατασκευή μετρό της Θεσσαλονίκης, ο αρμόδιος Επίτροπος Στ. Δήμας δήλωσε ότι “κατά την αξιολόγηση της ελληνικής αίτησης συγχρηματοδότησης του έργου για την κατασκευή μετρό στη Θεσσαλονίκη η Επιτροπή θα εξακριβώσει κατά πόσον έχουν τηρηθεί οι απαιτήσεις που επιβάλλει η κοινοτική οδηγία EIA σχετικά με την αξιολόγηση των συνεπειών δημοσίων έργων για το περιβάλλον και ειδικότερα για την πολιτιστική κληρονομιά (άρθρο 3). Η συμμετοχή της Ευρωπαϊκής Τράπεζας Επενδύσεων στο συγκεκριμένο έργο θα εξαρτηθεί επίσης από την τήρηση όλων των σχετικών περιβαλλοντικών οδηγιών της Ευρωπαϊκής Ένωσης”.

Η κα Μπατζελή δήλωσε: “Η τήρηση των κανόνων προστασίας της πολιτιστικής κληρονομιάς δεν αποτελεί παράπλευρη υποχρέωση της Διαχειριστικής Αρχής του μετρό της Θεσσαλονίκης, αλλά βασική συνιστώσα για την επιτυχή ολοκλήρωση του έργου. Η έλλειψη σχεδιασμού μέτρων διάσωσης των σημαντικών αρχαιολογικών ευρημάτων, αλλά και λήψης προληπτικών μέτρων, καθιστά την Διαχειριστική Αρχή υπόλογη απέναντι στους πολίτες, τις τοπικές αρχές, αλλά και την ίδια την ΕΕ, ενώ δημιουργεί σημαντικούς κινδύνους για την περαιτέρω χρηματοδότηση του έργου από το Γ΄ ΚΠΣ και την ΕΤΕ”.

Ειδικότερα με την ερώτησή της στην Επιτροπή, η Πρόεδρος της Επιτροπής Πολιτισμού του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου έθεσε το σημαντικό ζήτημα της κατασκευής μεγάλου τμήματος του μετρό της Θεσσαλονίκης σε περιοχές σημαντικών αρχαιολογικών ευρημάτων και της μέχρι σήμερα ελάχιστης πληροφόρησης σχετικά με τα μέτρα προστασίας των ευρημάτων αυτών.

Η Επιτροπή στην απάντησή της καθιστά καταρχήν σαφές ότι η κοινοτική νομοθεσία προβλέπει δικαίωμα ενημέρωσης των πολιτών, των τοπικών αρχών και των ενδιαφερόμενων φορέων και άμεσης συμμετοχής και γνωμοδότησής τους κατά την διαδικασία αξιολόγησης των επιπτώσεων ενός έργου για την φυσική και πολιτιστική κληρονομιά. Την γνωμοδότηση αυτή οφείλει να λαμβάνει υπόψη της η αρμόδια Διαχειριστική Αρχή πριν την διαδικασία χορήγησης άδειας εκτέλεσης του εκάστοτε έργου.

Επίσης η Οδηγία 85/337/ΕΟΚ για την εκτίμηση των επιπτώσεων δημοσίων και ιδιωτικών έργων στο περιβάλλον (Οδηγία ΕΙΑ) απαιτεί, σε σχέση με τα συγχρηματοδοτούμενα από την ΕΕ έργα, την αξιολόγηση των περιβαλλοντικών και πολιτιστικών συνεπειών τους πριν την έκδοση άδειας. Επιπλέον και η έγκριση της αίτησης συγχρηματοδότησης του έργου εξαρτάται από την πλήρη συμμόρφωση με τις απαιτήσεις της Οδηγίας ΕΙΑ, μεταξύ των οποίων και η προστασία της πολιτιστικής κληρονομιάς.

Το πλήρες κείμενο της απάντησης της Ευρωπαϊκής Επιτροπής

E-4116/08EL
Aπάντηση του κ. Δήμα
εξ ονόματος της Επιτροπής
(15.9.2008)

Η Επιτροπή έχει υπόψη αυτό το έργο στη Θεσσαλονίκη από τα αρχικά στάδια της μελέτης, δεδομένου ότι το 2005 υποβλήθηκε στην Ευρωπαϊκή Τράπεζα Επενδύσεων (ΕΤΕ) για χρηματοδοτική ενίσχυση.

Σύμφωνα με πλέον πρόσφατες πληροφορίες, οι αρμόδιες ελληνικές αρχές σχεδιάζουν να συγχρηματοδοτήσουν το μετρό της Θεσσαλονίκης ως έργο μείζονος σημασίας στο πλαίσιο του 3ου Κοινοτικού Πλαισίου Στήριξης (ΚΠΣ) (2000-2006) και του Εθνικού Στρατηγικού Πλαισίου Αναφοράς (ΕΣΠΑ) (2007 2013), βάσει των επιχειρησιακών προγραμμάτων: «Οδικοί άξονες, λιμένες και αστική ανάπτυξη 2000-2006», «Περιβάλλον και αειφόρος ανάπτυξη 2007-2013», «Μακεδονία-Θράκη 2007-2013»,. Τα έργα μείζονος σημασίας είναι τα μόνα που καλείται να εγκρίνει η Επιτροπή.

Η οδηγία 85/337/EΟΚ του Συμβουλίου, όπως τροποποιήθηκε με την οδηγία 97/11/EΚ του Συμβουλίου και την οδηγία 2003/35/EΚ , για την εκτίμηση των επιπτώσεων ορισμένων σχεδίων δημόσιων και ιδιωτικών έργων στο περιβάλλον (γνωστή επίσης ως οδηγία αξιολόγησης των περιβαλλοντικών επιπτώσεων ή ΕΙΑ), είναι μία από τις βασικές πράξεις της περιβαλλοντικής νομοθεσίας της Ευρωπαϊκής Κοινότητας που ενδέχεται να σχετίζεται με το υπό εξέταση θέμα.

Η εν λόγω οδηγία είναι ιδιαίτερα σημαντική λόγω της οριζόντιας προσέγγισής της όσον αφορά την πρόληψη των αρνητικών περιβαλλοντικών επιπτώσεων. Η διαδικασία EIA εξασφαλίζει την ταυτοποίηση και την αξιολόγηση των περιβαλλοντικών συνεπειών των επί μέρους έργων πριν την έκδοση αδείας εκ μέρους της αρμόδιας αρχής. Το κοινό δύναται να γνωμοδοτήσει για τα αποτελέσματα των διαβουλεύσεων που λαμβάνονται υπόψη στη διαδικασία για τη χορήγηση άδειας εκτέλεσης του εκάστοτε έργου. Επίσης το κοινό ενημερώνεται εν συνεχεία σχετικά με τις αποφάσεις.

Τα έργα ορίζονται στα παραρτήματα Ι και ΙΙ της οδηγίας. Το παράρτημα ΙΙ, παράγραφος 10 εδάφιο η) της οδηγίας καλύπτει, μεταξύ άλλων τα έργα για υπερυψωμένες και υπόγειες σιδηροδρομικές γραμμές που χρησιμοποιούνται αποκλειστικά ή κυρίως για τη μεταφορά επιβατών. Ως εκ τούτου, κατά την αξιολόγηση της ελληνικής αίτησης συγχρηματοδότησης του έργου για την κατασκευή μετρό στη Θεσσαλονίκη, η Επιτροπή θα εξακριβώσει κατά πόσον έχουν τηρηθεί οι απαιτήσεις που επιβάλλει η οδηγία EIA. Η συμμετοχή της ΕΤΕ στο συγκεκριμένο έργο θα εξαρτηθεί επίσης από την τήρηση όλων των σχετικών περιβαλλοντικών οδηγιών της Ευρωπαϊκής Ένωσης.

Σύμφωνα με το άρθρο 3 της οδηγίας EIA, η πολιτιστική κληρονομιά είναι ένας από τους παράγοντες που καλείται να ταυτοποιήσει, περιγράψει και αξιολογήσει δεόντως η διαδικασία ΕΙΑ. Αξίζει επίσης να σημειωθεί ότι η Επιτροπή ενθαρρύνει τις εθνικές, περιφερειακές ή τοπικές αρχές στα κράτη μέλη ώστε να λαμβάνουν όλα τα αναγκαία μέτρα για την προστασία και την προαγωγή της πολιτιστικής κληρονομιάς.

Τέλος, η διαδικασία που ακολουθήθηκε επιτυχώς για το αθηναϊκό μετρό, όπου η διαφύλαξη της πολιτιστικής κληρονομιάς ήταν επίσης καθοριστικής σημασίας ζήτημα, θα μπορούσε να αποτελέσει παράδειγμα προς μίμηση κατά την εκτέλεση του έργου κατασκευής μετρό στη Θεσσαλονίκη. Η Επιτροπή σημειώνει ότι και τα δύο έργα είχαν τον ίδιο ανάδοχο.