ΚΑΤΑΣΚΕΥΕΣ Απροστάτευτοι από ατυχήματα οι εργάτες

Μακεδονία, 21/09/2008

Βαρύς εξακολουθεί να είναι στη χώρα μας ο φόρος αίματος των εργατών στις κατασκευές, σύμφωνα με ελληνικά και ευρωπαϊκά στοιχεία. Οι εργάτες παραμένουν απροστάτευτοι από ατυχήματα, λόγω της έλλειψης μέτρων προστασίας και οι συνθήκες εργασίας κρίνονται ιδιαίτερα επικίνδυνες, όπως αποδεικνύεται από το σταθερό αριθμό των εργατικών ατυχημάτων στις οικοδομές, όπου δεν λαμβάνονται μέτρα “Πτώση από ύψος, ηλεκτροπληξία, ανασφαλής εξοπλισμός εργασίας, χειρισμός μηχανημάτων έργου χωρίς την προβλεπόμενη άδεια και ανασφαλείς πρακτικές εργασίας, που οφείλονται σε μεγάλο βαθμό σε ανεπαρκή εκπαίδευση και ενημέρωση των εργαζομένων”, αποτελούν τις “συνήθεις αιτίες”, όπως αυτές καταγράφονται στην έκθεση των επιθεωρητών Εργασίας του Κώστα Καντούρη “Αν εξαιρέσει κανείς τα μεγάλα έργα, στην Ελλάδα δεν βλέπεις κανέναν εργάτη προστατευμένο”, παρατηρεί μιλώντας στη “ΜτΚ” ο καθηγητής του τμήματος Αρχιτεκτονικής του Πολυτεχνείου του Τορίνο Ιταλίας και ειδικευμένος μηχανικός Ασφαλείας Κατασκευών Αντώνης Κουκζελάς. “Σε ορισμένα μεγάλα έργα η κατάσταση μπορεί να κριθεί σχετικά καλή, αλλά σε οικοδομές η ασφάλεια βρίσκεται σε άσχημη κατάσταση, δυστυχώς δεν υπάρχει έλεγχος”, τόνισε ο κ. Κουκζελάς. Από την άλλη, οι εκπρόσωποι του Σώματος Επιθεωρητών Εργασίας υποστηρίζουν πως οι έλεγχοι αυξάνονται κάθε χρόνο, ωστόσο ο αριθμός των εργατικών ατυχημάτων παραμένει σταθερός. “Η κατάσταση είναι τραγική”, συμπληρώνει από την πλευρά του ο πρόεδρος του Συνδικάτου Οικοδόμων Θεσσαλονίκης Βασίλης Ρέβας. “Ακόμη και στα μεγάλα έργα τα μέτρα είναι υποτυπώδη, ευτελίζεται η αξία της ανθρώπινης ζωής στο βωμό του κέρδους”, τόνισε. “Θα ήμουν αφελής αν έλεγα ότι τηρούνται τα μέτρα προστασίας και ασφάλειας, αυτό μπορεί να γίνεται μόνον στο 20% των έργων”, είπε από την πλευρά του ο πρόεδρος του Εργατικού Κέντρου Θεσσαλονίκης Νίκος Γιαννόπουλος. “Υπάρχουν ευρωπαϊκοί νόμοι, αλλά και προβλέπεται στην ελληνική νομοθεσία ότι πρέπει να λαμβάνονται αυστηρά μέτρα ασφαλείας, ακόμη και για τη σκόνη που εισπνέει ο εργάτης”, υπογράμμισε ο κ. Κουκζελάς. “Πρέπει να γίνει αντιληπτό πως η ασθένεια ή ο τραυματισμός ενός εργαζόμενου, εκτός του ότι μειώνει το εργατικό δυναμικό, κοστίζει πολλαπλάσια σε ένα κράτος. Η πρόληψη δεν είναι υπερβολή”, υποστήριξε. Περιέγραψε μάλιστα την αντίδραση ιταλού συναδέλφου του, που επισκέφτηκε το περασμένο καλοκαίρι τη χώρα μας. “Έμεινε έκπληκτος απ’ αυτά που έβλεπε για τα μέτρα προστασίας που δεν λαμβάνονται. Αφού έβγαλε φωτογραφίες να τις δείξει στους φοιτητές του ως παραδείγματα προς αποφυγή”. ΣΤΗΝ ΙΤΑΛΙΑ… Είναι χαρακτηριστικό πως στην Ιταλία υπάρχουν τρεις διαφορετικοί ελεγκτικοί μηχανισμοί για την ασφάλεια στην εργασία. Ο ένας, αντίστοιχος των ελληνικών ασφαλιστικών φορέων, διενεργεί επιτόπιους ελέγχους με μεικτό κλιμάκιο μηχανικών, γιατρών και χημικών, ο δεύτερος είναι κρατικό όργανο και ασχολείται με την ασφάλεια εργαζομένων που απασχολούνται σε μεγάλα ύψη, όπως τα ασανσέρ και ο τρίτος μία κρατική εταιρεία προστασίας του περιβάλλοντος που ελέγχει μέχρι και τη σκόνη που προκαλείται σε εργασίες. “Δεν νοείται σκαλωσιά χωρίς προστατευτικά πλέγματα”, επισήμανε. Ο ίδιος έχει οριστεί και ως υπεύθυνος ασφαλείας των αρχιτεκτονικών εργαστηρίων του Πολυτεχνείου. “Κάθε έξι μήνες, αλλά και τακτικότερα, γίνονται έλεγχοι για τις κατασκευές που έχουμε μέχρι και στα εργαστήρια”, είπε. Τόνισε επίσης πως σε κάθε μηχάνημα που χρησιμοποιείται στις κατασκευές υπάρχουν συγκεκριμένες ενδείξεις για την προστασία του χειριστή, οι οποίες στην Ελλάδα δεν τηρούνται. …ΚΑΙ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ Αντίθετα, στη χώρα μας, όπως επισήμανε ο κ. Ρέβας, “λειτουργούν μόνο δύο μεικτές επιτροπές ελέγχου που πρέπει να καλύψουν όλο το νομό Θεσσαλονίκης, να ελέγξουν όλα τα έργα από το μικρότερο μέχρι το μεγαλύτερο, τι να πρωτοπρολάβουν;”, διερωτήθηκε. Ο πρόεδρος των Οικοδόμων θεωρεί ότι τα μέτρα, παρότι προβλέπεται από τη νομοθεσία, δεν λαμβάνονται λόγω αυξημένου κόστους από την πλευρά των αναδόχων και των εργολάβων. “Το κλίμα είναι ευνοϊκό στην Ελλάδα για ατυχήματα, πώς να μη συμβεί όταν εργάτες αναγκάζονται να εργάζονται όλη την εβδομάδα χωρίς ρεπό”. Συμπλήρωσε ακόμη πως πρόσφατα στο μετρό της Θεσσαλονίκης ένας οδηγός εργαζόταν επί 38 ώρες συνεχώς! “Έχουμε κάνει πολλές παρεμβάσεις στην τεχνική επιθεώρηση εργασίας, αλλά με το αιτιολογικό ότι δεν υπάρχει προσωπικό, δεν γίνονται έλεγχοι”, υποστήριξε ο πρόεδρος του ΕΚΘ. “Τι να το κάνω όταν πηγαίνουν στα ατυχήματα, αφού έχουν γίνει. Το ζητούμενο είναι να πηγαίνουν αιφνιδιαστικά στις οικοδομές, για να προλαβαίνουν τα ατυχήματα”. ΑΝΕΚΠΑΙΔΕΥΤΟΙ “Οι εργοδότες δεν φρόντισαν να εκπαιδεύσουν τους υπαλλήλους, με αποτέλεσμα να μην έχουν τη δυνατότητα να προβλέψουν τη διαρροή που έγινε ούτε να τη διακόψουν και είχαμε το δυστύχημα”. Την άποψη αυτή εξέφρασε πρόσφατα εισαγγελέας του Πλημμελειοδικείου Θεσσαλονίκης, όπου δικάζονταν οι εργοδότες εργάτη που τραυματίστηκε θανάσιμα σε ατύχημα. “Ειδικά στην οικοδομή, μπορεί να μπει όποιος θέλει, χωρίς κανένα κριτήριο, όχι μόνο την εκπαίδευση δεν ελέγχει κανείς αλλά ούτε την κατάσταση της υγείας ενός εργαζόμενου. Παράδειγμα, ποιος ξέρει αν κάποιος που δουλεύει σε σκαλωσιά έχει πρόβλημα με το ύψος;”, τόνισε ο κ. Ρέβας. Αντίθετα, στην υπόλοιπη Ευρωπαϊκή Ένωση, οι συνθήκες ένταξης στην εργασία είναι εντελώς διαφορετικές και κυρίως απαιτείται στοιχειώδης εκπαίδευση, ακόμη και για τους ανειδίκευτους εργάτες. Στην Ελλάδα, σχεδόν το σύνολο της νομοθεσίας για την ασφάλεια στην εργασία διέπεται από δεκάδες νομοθετήματα που έχουν προσαρμοστεί με το ευρωπαϊκό δίκαιο. “Οι όροι ασφάλειας υπάρχουν, το ζήτημα είναι τι εφαρμόζεται”, τόνισε ο κ. Γιαννόπουλος. Ωστόσο, ειδικοί επισήμαναν πως η ασφάλεια εξαρτάται ακόμη και από τον ίδιο τον εργαζόμενο, καθώς πολλοί που εργάζονται αρνούνται να λάβουν μέτρα ασφαλείας, τα οποία διαθέτουν, αλλά “βασίζονται στην εμπειρία τους”, όπως υποστηρίζουν. ΥΨΗΛΟΣ Ο ΔΕΙΚΤΗΣ ΕΡΓΑΤΙΚΩΝ ΑΤΥΧΗΜΑΤΩΝ Ο δείκτης των εργατικών ατυχημάτων στην Ελλάδα στις κατασκευές, δηλαδή στις οικοδομές και τα μεγάλα έργα, παραμένει υψηλός, παρότι σύμφωνα με τις ετήσιες εκθέσεις του Σώματος Επιθεωρητών Εργασίας οι έλεγχοι αυξάνονται κάθε χρόνο, όπως και οι κυρώσεις που επιβάλλονται. Από το 2004 μέχρι σήμερα, ο αριθμός των εργατικών ατυχημάτων που καταγράφονται κάθε χρόνο παραμένει σταθερός από 6.000 έως 6.500, όπως και ο αριθμός των θανατηφόρων ατυχημάτων. “Πτώση από ύψος, ηλεκτροπληξία, ανασφαλής εξοπλισμός εργασίας, χειρισμός μηχανημάτων έργου χωρίς την προβλεπόμενη άδεια και ανασφαλείς πρακτικές εργασίας, που οφείλονται σε μεγάλο βαθμό σε ανεπαρκή εκπαίδευση και ενημέρωση των εργαζομένων”, αποτελούν τις “συνήθεις αιτίες”, όπως αυτές καταγράφονται στην έκθεση των επιθεωρητών Εργασίας. Στο συνολικό αριθμό των εργατικών ατυχημάτων, όπως αυτά έχουν καταγραφεί από τη Στατιστική Υπηρεσία μέχρι το 2006, οι πιο “επικίνδυνες” ηλικίες εργαζομένων που πέφτουν θύματα είναι αυτές των 25 έως 29 χρόνων, σε ποσοστό 17%, ενώ ακολουθούν οι ηλικίες των 30 έως 34 χρόνων, σε ποσοστό 15,5% - 16% και των 35 έως 39 χρόνων σε ποσοστό 15%. Ο αριθμός των ατυχημάτων Έτος ατυχήματα δυστυχήματα 2004 6.333 127 2005 6.043 111 2006 6.255 128 2007 6.561 115 ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ ΕΠΙΚΡΑΤΕΙ… ΑΝΑΡΧΙΑ του Marco Gamberini ειδικού μηχανικού ασφαλείας στο Τορίνο Ιταλίας Αν και εδώ και πολύ καιρό η Ελλάδα είναι στην Ευρωπαϊκή Ένωση, δυστυχώς υπάρχουν πολλές ελλείψεις σε ό,τι αφορά τις οικοδομές ή γενικά τα διάφορα εργοτάξια. Βρήκα σε ποσοστό 95% μια γενική αναρχία, οικοδομές αφύλαχτες (ανοιχτές χωρίς πλέγματα, πόρτες κτλ.) Οποιοσδήποτε μπορεί να εισέλθει, ακόμη και άτομα που δεν έχουν καμία σχέση με το εργοτάξιο. Οι πίνακες παροχής ηλεκτρικού ρεύματος ήταν υποτυπωδώς δεμένοι ή καρφωμένοι σε ένα καδρόνι ή, ακόμη χειρότερα, πάνω σε μια σιδερένια σκαλωσιά. Το ίδιο ίσχυε και για τα ρολόγια της ΔΕΗ. Σύρματα ηλεκτρικού χωρίς καμία κάλυψη. Οι ειδικοί εξώστες για τη διακίνηση των οικοδομικών υλικών (άνοδο και κάθοδο) ήταν λανθασμένα τοποθετημένοι. Οι σκαλωσιές πρέπει να έχουν προς τα έξω (στην άκρη) ένα καλό στήριγμα, όπως ένα κανονικό μπαλκόνι, και για να στηρίζονται οι εργάτες και για να δένονται, διότι πάντα πρέπει να φορούν ζώνες ασφαλείας. Επιπλέον, το πάτημα στις σκαλωσιές πρέπει να είναι συνεχές, χωρίς διακοπές ή μικροσκαλάκια. Ακόμη, το πάτωμα της σκαλωσιάς προς τα έξω πρέπει να είναι φτιαγμένο σαν L, ώστε να μην πηγαίνει ποτέ το πόδι εκτός βάσης σε περίπτωση λανθασμένης μανούβρας. Οι ελλείψεις είναι μεγάλες, φαίνεται πως ο Θεός έχει βάλει πολλές φορές το χέρι του! Πουθενά δεν υπήρχαν πυροσβεστήρας και βαλίτσα πρώτων βοηθειών. Κανένας εργάτης δεν φορούσε τα προσωπικά μέσα ασφάλειας: γάντια, ζώνες, γυαλιά, μάσκα για τις σκόνες, ειδική στολή οικοδομών, παπούτσια ενισχυμένα στις μύτες κτλ. Γενικά, διαπίστωσα ότι λείπει η κουλτούρα για την ασφάλεια στις οικοδομές και στα εργοτάξια. Όμως το κόστος για το σύστημα υγείας και για τον ίδιο τον εργάτη σε περίπτωση ατυχήματος είναι απεριόριστα μεγάλο. ΕΛΛΕΙΨΗ ΕΝΔΙΑΦΕΡΟΝΤΟΣ ΕΚ ΜΕΡΟΥΣ ΤΗΣ ΠΟΛΙΤΕΙΑΣ του Κυριάκου Παπαϊωάννου, καθηγητή στον τομέα επιστήμης και τεχνολογίας των κατασκευών του τμήματος Πολιτικών Μηχανικών του ΑΠΘ Το τμήμα Πολιτικών Μηχανικών του ΑΠΘ εδώ και πολλά χρόνια έχει εισαγάγει στα προγράμματα προπτυχιακών και μεταπτυχιακών σπουδών το γνωστικό αντικείμενο “Ασφάλεια και Υγεία στα Τεχνικά Έργα”. Η ασφάλεια και η υγεία των εργαζομένων είναι έννοιες θετικές και ορίζονται από την Παγκόσμια Οργάνωση Υγείας ως η σωματική, νοητική και κοινωνική ευεξία, καθώς και η δυνατότητα προσωπικής ανάπτυξης του ατόμου. Προκειμένου να αντιμετωπιστούν στην πράξη το πρόβλημα των εργατικών ατυχημάτων και η μείωση του αριθμού τους μέσω της νομοθετικής οδού και της εφαρμογής των απαιτούμενων κατά περίπτωση μέτρων υγιεινής και ασφάλειας, πρέπει να προηγείται λεπτομερής και αξιόπιστη καταγραφή, που να εμφανίζει τις αιτίες και τους τύπους (κατηγορίες) ατυχημάτων, τη συχνότητα εμφάνισής τους κατά κλάδο οικονομικής δραστηριότητας, τη σοβαρότητα των τραυματισμών και τη συχνότητα των επαγγελματικών ασθενειών. Τα στατιστικά στοιχεία σχετικά με τα παραπάνω αποτελούν πυξίδα σχεδιασμού για την αντιμετώπιση του σοβαρού αυτού προβλήματος. Κατά τη διετία 1994-1996 εκδόθηκαν στην Ελλάδα αρκετά προεδρικά διατάγματα σχετικά με την ασφάλεια και την υγεία σε συμμόρφωση με τις οδηγίες 89/655, 89/656, 90/269, 89/654, 91/383,92/57 της ΕΟΚ, δηλαδή της σημερινής Ευρωπαϊκής Ένωσης. Σημαντικότερα θεωρούμε το Π.Δ 305/1996 και το Π.Δ. 17/1996. Στην Ελλάδα την εφαρμογή της νομοθεσίας επιβλέπουν και ελέγχουν οι τεχνικοί και υγειονομικοί επιθεωρητές που στελεχώνουν τα ΚΕΠΕΚ (Κέντρα Πρόληψης Επαγγελματικών Κινδύνων), που ανήκουν στο ΣΕΠΕ (Σώμα Επιθεωρητών Εργασίας) του υπουργείου Απασχόλησης. Και στον ιδιωτικό αλλά και στο δημόσιο τομέα των έργων οι μεγάλες εταιρείες, που είναι συνήθως πιστοποιημένες με πρότυπα ISO, είναι εκείνες που συμμορφώνονται περισσότερο και εφαρμόζουν την ισχύουσα νομοθεσία (τεχνικός και ιατρός ασφάλειας, ΣΑΥ=Σχέδιο Ασφάλειας και Υγείας, ΦΑΥ=Φάκελος Ασφάλειας και Υγείας κτλ.). Οι μικρές και οι μεσαίες επιχειρήσεις παρουσιάζουν μεγαλύτερα προβλήματα κυρίως λόγω οικονομικής στενότητας. Βεβαίως στα δημόσια έργα, όπου προδιαγράφονται με σαφήνεια και αυστηρότητα οι υποχρεώσεις των εργοληπτών, η εφαρμογή των μέτρων είναι πιο ελεγχόμενη και αποτελεσματική. Και εδώ όμως σε μικρούς δήμους υπάρχουν πολλές φορές προβλήματα ως προς την εφαρμογή της νομοθεσίας και των απαιτούμενων μέτρων ασφάλειας και υγείας. Στο βιομηχανικό τομέα η κατάσταση είναι σαφώς πιο βελτιωμένη, ιδίως κατά τη λειτουργία των εργοστασίων, γιατί η κατάσταση είναι ελεγχόμενη λόγω του μονίμου προσωπικού, εν αντιθέσει με τον κατασκευαστικό τομέα, όπου οι περισσότεροι εργαζόμενοι είναι προσωρινοί. Άλλωστε δεν έχει ακόμη δημιουργηθεί το περίφημο μητρώο κατασκευαστών συνήθως σχετικά μικρών έργων (πολυκατοικίες κτλ.) και ο καθένας έχει το δικαίωμα να είναι κατασκευαστής. Οι προσπάθειες των συνδικαλιστικών οργανώσεων (ΓΣΕΕ, ΤΕΕ κ.ά.) κυρίως στον τομέα της επιμόρφωσης των εργαζομένων και των μηχανικών είναι φιλότιμες, αλλά χρειάζονται πολλά ακόμη να γίνουν και να μην περιορίζεται η επιμόρφωση μόνον στα στελέχη, αλλά να απευθύνεται κυρίως στο εργατοτεχνικό προσωπικό, στο οποίο συμβαίνουν και συχνότερα τα ατυχήματα. Φυσικά και οι εργαζόμενοι έχουν κάποιο μερίδιο ευθύνης λόγω της έλλειψης “κουλτούρας ασφάλειας”, που είναι άλλωστε χαρακτηριστικό της χώρας μας, όπου οι πολίτες είναι εκπαιδευμένοι να παραβιάζουν τους νόμους. Φυσικά εδώ το ζήτημα ανάγεται σε καθαρή ανοησία, γιατί πρόκειται για την ίδια τη ζωή και την ακεραιότητά τους. Συμπερασματικά θα μπορούσαμε να αναφέρουμε ότι τα εργατικά ατυχήματα έχουν μειωθεί σημαντικά στη χώρα μας την τελευταία δεκαπενταετία κυρίως λόγω εφαρμογής σύγχρονης νομοθεσίας, οργάνωσης και αγώνων των συνδικαλιστικών φορέων και ανάπτυξης της τεχνολογίας ασφάλειας και υγιεινής. Δεν φτάνουμε όμως το αντίστοιχο επίπεδο πολλών ευρωπαϊκών χωρών. Η πολιτεία έπειτα από μία παλαιότερη σημαντική νομοθετική παραγωγή και οργάνωση των αρμόδιων υπηρεσιών τελευταία δείχνει σαφώς μία έλλειψη ενδιαφέροντος, με τις σοβαρές ελλείψεις στη στελέχωση των υπηρεσιών και στην αναγκαία υλικοτεχνική υποδομή για την άσκηση του ελεγκτικού έργου.